Gewone en grijze zeehond in Waddenzee en Deltagebied, 1960 - 2022

Oorzaken van achteruitgang gewone zeehond vóór 1980

Zeehonden werden langs onze kusten eeuwenlang bejaagd, voor traan (vet) en pels. Nadat in 1961 in het Deltagebied en in 1962 in het Waddengebied de jacht op de zeehond was gesloten, trad enig herstel op. Dit herstel was echter van korte duur. Door een te lage reproductie als gevolg van verontreiniging door PCB's (Reijnders, 1986) daalde de populatie tot een dieptepunt. In 1976 werden er 480 gewone zeehonden in het Nederlandse waddengebied geteld. De toename van verstoring door beroepsvaart en watertoerisme worden hier als oorzaak gezien. Ook ging de jacht in omliggende gebieden door. De Duitse deelstaten Niedersachsen en Schleswig-Holstein sloten de jacht in 1971 en 1973, terwijl in de Deense Waddengebieden nog tot 1977 werd gejaagd. In Zuidwest-Nederland heeft de uitvoering van de Deltawerken ook nog geleid tot verstoring en verkleining van het leefgebied van de gewone zeehond en praktisch verdwijning van deze soort (Reijnders, 1985). Tussen 1969 en 1992 werden jaarlijks maar 15 gewone zeehonden in het gebied geteld.

Herstel gewone zeehond en stagnatie sinds 2012

Verbetering van de waterkwaliteit, immigratie uit de Duitse en Deense Waddenzee en maatregelen tegen verstoring hebben bijgedragen aan het uiteindelijke herstel van de zeehonden in de Waddenzee (Brasseur et al., 2018). Opvallend is het sterke herstel na het uitbreken van een virusziekte (PDV) in 1988 en 2002. Beide keren is de populatie tot ongeveer 50% gereduceerd (Härkönen et al., 2007). In de jaren daarna bleek de populatie zich prima te kunnen herstellen. In 2021 werden er in de Nederlandse Waddenzee 8245 zeehonden geteld (Galatius et al., 2021). De populatiegrootte van gewone zeehonden in de internationale Waddenzee, blijkt sinds 2012 te stagneren (Galatius et al., 2021; Cremer et al., 2017). Dit is een trendbreuk ten opzichte van de groei in de populatie tussen 1974 en 2014 (Brasseur et al., 2018), waar de populatie in de Waddenzee, met uitzondering van de virus uitbraken, praktisch continu groeide. De reden van deze trendbreuk is vooralsnog onbekend, temeer omdat het aantal geboren pups blijft toenemen (Galatius et al., 2021). De draagkracht wordt bepaald door de ruimte en voedsel die de dieren tot hun beschikking hebben, en wordt daarom ook door de menselijke activiteiten in het gebied gestuurd.

In het Zeeuwse en Zuid-Hollandse Deltagebied is sinds eind jaren negentig sprake van een toename in aantallen. In 2020 werden in het Deltagebied in augustus 1435 gewone zeehonden geteld (Hoekstein et al., 2022). Omdat het aantal pups relatief laag is en de sterfte hoog (Brasseur, 2018) is deze groei vooral het gevolg van import uit onder andere de Waddenzee.

De gewone zeehond in Nederland maakt deel uit van de Waddenzeepopulatie, die zich uitstrekt tot Noord-Denemarken. Dit is met ongeveer 40.000 dieren de grootste populatie gewone zeehonden in het Noordzeegebied en ruim 25% hiervan wordt in Nederland geteld.

Ontwikkeling grijze zeehond

Sinds 1980 is de grijze zeehond terug in de Nederlandse wateren (Reijnders et al., 1995, Brasseur et al., 2015). Voor 1980 werd de soort zelden waargenomen in ons land. In 1985 werden de eerste jongen geboren en sindsdien is het aantal sterk toegenomen. De groei is het gevolg van lokale geboortes maar ook in belangrijke mate het gevolg van import uit de Britse eilanden waar naar schatting 150.000 dieren leven (Brasseur et al., 2015, SCOS 2018). Grijze zeehonden werden eerst vooral in het westelijk Waddengebied waargenomen, maar breiden zich langzaam in oostelijk richting uit. Ook in Duitsland hebben zich groeiende kolonies gevestigd, hoewel verreweg de meeste dieren in Nederland worden geteld (Brasseur et al., 2021). In 2022 zijn in het totale Waddengebied 8948 grijze zeehonden geteld, waarvan 6500 in het Nederlandse Waddengebied. Dit is een daling van 1% ten opzichte van 2021 in de totale Waddenzee, en een daling van 4% in het Nederlandse Waddengebied. (Schop et al., 2022).

In het Deltagebied neemt het aantal grijze zeehonden sinds 2003 toe. In 2021 werden in de Delta 2581 grijze zeehonden waargenomen (Hoekstein et al., 2022). Ook voor deze soort geldt dat de groei uitsluitend door import uit andere kolonies kan worden verklaard.

Rode Lijst

De gewone zeehond en grijze zeehond staan op de Rode Lijst van zoogdieren, in de Habitatrichtlijn (bijlage II en V) en in de Conventie van Bonn en Bern.