Gewone en grijze zeehond in Waddenzee en Deltagebied, 1960 - 2018

Oorzaken van achteruitgang gewone zeehond vóór 1980

De aantallen van de gewone zeehond namen af tot ongeveer 1980. De belangrijkste oorzaak hiervoor was aanvankelijk de jacht. In de jaren zeventig kwam daar de verontreiniging door PCB's en verstoring bij. In de periode vóór 1959 was het aantal gewone zeehonden achteruitgegaan als gevolg van bejaging. Vooral jonge dieren werden bejaagd, omdat hun pels het meeste opbracht. Nadat in 1961 in het Deltagebied en in 1962 in het Waddengebied de jacht op de zeehond was gesloten, trad enig herstel op. Dit herstel was echter van korte duur. Door een te lage reproductie en een grote sterfte daalde de populatie tot een dieptepunt. Verontreiniging door PCB's (Reijnders, 1986), de toename van verstoring door beroepsvaart en watertoerisme worden hier als oorzaak gezien. Ook ging de jacht in omliggende gebieden door. Tot 1977 werd er in de Deense Waddengebieden nog gejaagd; de Duitse deelstaten stopten enkele jaren daarvoor met de jacht. In Zuidwest-Nederland heeft de uitvoering van de Deltawerken ook nog geleid tot verstoring en verkleining van het leefgebied van de gewone zeehond en praktisch verdwijning van de soort (Reijnders, 1985).

Herstel gewone zeehond

In de Waddenzee trad vanaf eind jaren zeventig herstel op. Verbetering van de waterkwaliteit, immigratie uit de Duitse en Deense Waddenzee en maatregelen tegen verstoring hebben hiertoe bijgedragen (Brasseur et al., 2018). Opvallend is het sterke herstel na het uitbreken van een virusziekte in 1988 en 2002. Beide keren is de populatie tot ongeveer 50% gereduceerd (Härkönen et al., 2007). In de jaren daarna bleek de populatie zich prima te kunnen herstellen. In 2018 werden er in de Nederlandse Waddenzee 7925 dieren geteld. Dit is iets minder dan het jaar ervoor, maar vergelijkbaar met de jaren daarvoor (Cremer et al., 2017). Omdat een deel van het gebied vanwege militaire oefeningen niet geteld kon worden is dat deel geschat op basis van eerdere tellingen van dat gebied. Er lijkt meer variatie in de getelde aantallen te komen, mogelijk nadert de populatie de draagkracht van het gebied (Galatius et al., 2017). Deze draagkracht wordt bepaald door de ruimte en het voedsel die de dieren tot hun beschikking hebben, en wordt daarom ook door menselijke activiteiten in het gebied gestuurd.

In het Zeeuwse en Zuid-Hollandse Deltagebied is pas sinds eind jaren negentig sprake van een toename in aantallen, dankzij import uit onder andere de Waddenzee. In augustus 2016 werden in het Deltagebied 868 gewone zeehonden geteld (Arts et al., 2018). Dat is meer dan in voorgaande jaren. Ten opzichte van het totaal aantal dieren in het gebied blijft de voortplanting achter, en is de sterfte hoog (Brasseur, 2018).

De gewone zeehond in Nederland maakt deel uit van de Waddenzeepopulatie, die zich uitstrekt tot Noord-Denemarken. Over het geheel genomen wordt in Nederland ruim 25% van de dieren geteld.

Ontwikkeling grijze zeehond

Sinds 1980 is de grijze zeehond terug in de Nederlandse wateren (Reijnders et al., 1995). Eeuwenlang werd de soort niet waargenomen in ons land. De eerste jaren waren er maar weinig individuen, maar vanaf 1985 werden er jongen geboren en is het aantal sterk toegenomen. De groei is echter ook in belangrijke mate het gevolg van import uit de Britse eilanden waar naar schatting tussen de 100.000 en 300.000 dieren zijn (Brasseur et al., 2015). De toename van de grijze zeehond was voor het eerst zichtbaar in het westelijk Waddengebied, waarna hij langzaam toenam in het oostelijk Waddengebied en het Deltagebied. Ook in Duitsland heeft zich een groeiende kolonie gevestigd, hoewel in Nederland verreweg de meeste dieren worden geteld, rond de 80% van alle grijze zeehonden.
In de Delta werden in 2017 1489 grijze zeehonden waargenomen (Arts et al., 2018), meer dan in het jaar ervoor. In 2018 zijn in de Waddenzee 4565 dieren geteld. Dat zijn er meer dan het jaar ervoor en komt overeen met de nog steeds stijgende lijn in de gehele Waddenzee (Brasseur et al., 2018).

Rode Lijst

De gewone zeehond en grijze zeehond staan op de Rode Lijst van zoogdieren, in de Habitatrichtlijn (bijlage II en V) en in de Conventie van Bonn en Bern.