Gewone en grijze zeehond in Waddenzee en Deltagebied, 1960 - 2020

Oorzaken van achteruitgang gewone zeehond vóór 1980

De aantallen gewone zeehonden namen af tot ongeveer 1980. De belangrijkste oorzaak hiervoor was aanvankelijk de jacht. In de jaren zeventig kwam daar de verontreiniging door PCB's en verstoring bij. In de periode vóór 1959 was het aantal gewone zeehonden achteruitgegaan als gevolg van bejaging. Vooral jonge dieren werden bejaagd, omdat hun pels het meeste opbracht. Nadat in 1961 in het Deltagebied en in 1962 in het Waddengebied de jacht op de zeehond was gesloten, trad enig herstel op. Dit herstel was echter van korte duur. Door een te lage reproductie en een grote sterfte daalde de populatie tot een dieptepunt. Verontreiniging door PCB's (Reijnders, 1986), de toename van verstoring door beroepsvaart en watertoerisme worden hier als oorzaak gezien. Ook ging de jacht in omliggende gebieden door. Tot 1977 werd er in de Deense Waddengebieden nog gejaagd; de Duitse deelstaten stopten enkele jaren daarvoor met de jacht. In Zuidwest-Nederland heeft de uitvoering van de Deltawerken ook nog geleid tot verstoring en verkleining van het leefgebied van de gewone zeehond en praktisch verdwijning van de soort (Reijnders, 1985).

Herstel gewone zeehond

In de Waddenzee trad vanaf eind jaren zeventig herstel op. Verbetering van de waterkwaliteit, immigratie uit de Duitse en Deense Waddenzee en maatregelen tegen verstoring hebben hiertoe bijgedragen (Brasseur et al., 2018). Opvallend is het sterke herstel na het uitbreken van een virusziekte in 1988 en 2002. Beide keren is de populatie tot ongeveer 50% gereduceerd (Härkönen et al., 2007). In de jaren daarna bleek de populatie zich prima te kunnen herstellen. In 2019 werden er in de Nederlandse Waddenzee 7338 dieren geteld. Dit is minder dan de voorgaande jaren (Cremer et al., 2017). De populatiegrootte van gewone zeehonden in de internationale Waddenzee, blijkt sinds 2013 ongeveer gelijk te blijven (Galatius et al., 2019). In de Nederlandse Waddenzee, blijkt het aantal dieren de afgelopen twee jaar zelfs te dalen. Dit is een trendbreuk ten opzichte van de de groei van de populatie tussen 1974 en 2014 (Brasseur et al., 2018), waar de populatie in de Waddenzee praktisch continu groeide. Het is vooralsnog onduidelijk of de recente afname het gevolg is van een verminderde draagkracht van het Waddengebied (Galatius et al., 2017). De draagkracht wordt bepaald door de ruimte en het voedsel die de dieren tot hun beschikking hebben, en wordt daarom ook door de menselijke activiteiten in het gebied gestuurd.

In het Zeeuwse en Zuid-Hollandse Deltagebied is pas sinds eind jaren negentig sprake van een toename in aantallen, dit is vooral het gevolg van import uit onder andere de Waddenzee. In 2017 werden in het Deltagebied in augustus 1184 gewone zeehonden geteld (Hoekstein et al., 2020). Dat is meer dan in voorgaande jaren. Ten opzichte van het totaal aantal dieren in het gebied blijft de voortplanting achter, en is de sterfte hoog (Brasseur, 2018).

De gewone zeehond in Nederland maakt deel uit van de Waddenzeepopulatie, die zich uitstrekt tot Noord-Denemarken. Over het geheel genomen wordt in Nederland ruim 25% van de dieren geteld.

Ontwikkeling grijze zeehond

Sinds 1980 is de grijze zeehond terug in de Nederlandse wateren (Reijnders et al., 1995, Brasseur et al., 2015). Eeuwenlang werd de soort zelden waargenomen in ons land. De eerste jaren waren er maar weinig individuen. In 1985 werden de eerste jongen geboren en sindsdien is het aantal sterk toegenomen. De groei is echter ook in belangrijke mate het gevolg van import uit de Britse eilanden waar naar schatting 150.000 dieren zijn (Brasseur et al., 2015, SCOS 2018). De toename van de grijze zeehond was eerst in het westelijk Waddengebied zichtbaar, daarna langzaam in het oostelijk Waddengebied. Ook in Duitsland heeft zich een groeiende kolonie gevestigd, hoewel in Nederland verreweg de meeste dieren worden geteld (Brasseur et al., 2020). In 2019 zijn in de Nederlandse Waddengebied 4760 dieren geteld. Dat zijn er 4% meer dan het vorige jaar en komt overeen met de nog steeds stijgende lijn in de gehele Waddenzee (Cremer et al., 2019).

Sinds 2003 worden in het Deltagebied ook grijze zeehonden gezien. Ondanks het ontbreken van lokale geboorten, groeit het aantal gestaagd. In de Delta werden in 2018 1593 grijze zeehonden waargenomen (Hoekstein et al., 2020), 7% meer dan in het jaar ervoor.

Rode Lijst

De gewone zeehond en grijze zeehond staan op de Rode Lijst van zoogdieren, in de Habitatrichtlijn (bijlage II en V) en in de Conventie van Bonn en Bern.