Benzeen in lucht, 1995-2012

Concentraties

Voor 2012 wordt hier geen kaart van de benzeenconcentraties over Nederland meer gepresenteerd. Voorheen werd hiervoor de GCN-kaart gebruikt. De benzeenconcentraties liggen in Nederland echter ver onder de grenswaarde. Daarom is er geen noodzaak meer om de GCN-kaart van benzeen te actualiseren. Verder zijn er tegenwoordig te weinig metingen beschikbaar om de kaarten te kalibreren.

De laatst berekende kaart was voor 2011. De grootschalige benzeenconcentratie vertoonde in dat jaar een vrij vlak beeld over Nederland variërend van ongeveer 0,3 µg/m³ in het noorden tot ongeveer 0,6 µg/m³ in het zuiden. In grote steden zijn de concentraties ongeveer 1 µg/m³. Een lokaal sterk verhoogde concentratie is aanwezig in de Rotterdamse haven als gevolg van emissies van de chemische industrie. Er is geen reden om aan te nemen dat het beeld voor 2012 erg verschillend zal zijn.

De gemeten jaargemiddelde benzeenconcentratie vertoont al jaren een dalende trend. De daling is vooral het gevolg van de invoering van de geregelde driewegkatalysator in begin van de jaren negentig, technische verbeteringen aan personenwagens en de verlaging van het benzeengehalte in benzine. Per 1 januari 2000 is het toegestane benzeengehalte in benzine verlaagd van 5% naar 1%. Volgens steekproeven van de milieu-inspectie voldeed het benzeengehalte echter in oktober 1999 al aan deze nieuwe norm. Benzeenemissies door wegverkeer dalen nog steeds ondanks het toenemende verkeersvolume. De daling in de jaren negentig is echter veel groter geweest dan de daling na 2000. Vanaf 2000 dalen de concentraties nog licht.

Bronnen

Benzeen is een bestanddeel van benzine. Het verkeer en vervoer is met ongeveer 52% de belangrijkste bron van de Nederlandse benzeenemissies. Hiervan is ongeveer 80% afkomstig van het wegverkeer. Anderen bronnen in Nederland zijn de verbranding in houtkachels en open haarden, die ongeveer 20% van de totale Nederlandse benzeenemissie veroorzaakt, op- en overslag en de chemische industrie in het Rijnmondgebied. Ruim de helft van het in de Nederlandse lucht aanwezige benzeen is afkomstig van buitenlandse bronnen. Benzeen heeft namelijk een vrij lange levensduur in de atmosfeer (enkele dagen). De hoogste concentraties worden gevonden in stedelijke gebieden met hoge industriële activiteit, zoals bij de op- en overslag van benzine en rond snelwegen.

Normstelling

De Europese Unie (EU) heeft grenswaarde voor benzeenconcentraties vastgesteld ter bescherming van de volksgezondheid (EU, 2008). Deze grenswaarde is geïmplementeerd in de Nederlandse wetgeving (Staatsblad, 2001). De grenswaarde is 5 µg/m³ voor de jaargemiddelde benzeenconcentratie. Hieraan moet vanaf 2011 voldaan worden. Tot 2011 gold onder de Nederlandse wetgeving een grenswaarde van 10 µg/m³. De concentraties liggen in Nederland echter al bijna 15 jaar onder de grenswaarde van 5 µg/m³.

Effecten

Benzeen heeft een toxische werking op het bloed en bloedvormende weefsels. Daarnaast is benzeen carcinogeen; blootstelling kan leiden tot leukemie. In vergelijking met andere risicofactoren wordt aan aromaten, de groep van verbindingen met benzeen als uitgangspunt, bij de huidige concentraties een beperkt risico toegeschreven.

Door benzeen veroorzaakte sterfte in Nederland wordt door De Hollander en Brunekreef (2003) op drie gevallen per jaar geschat. De schatting voor het verlies aan gezondheid gewogen levensjaren (disability adjusted life year, DALY) komt voor benzeen op 140 DALYs/jaar.

De Wereldgezondheidsorganisatie (WHO) stelt dat er geen veilig niveau voor benzeen kan worden gedefinieerd. De WHO schat dat bij een levenslange blootstelling aan een concentratie van 1 µg/m³ de kans op leukemie 4x10^-6 is (WHO, 2000).