Benzeen, jaargemiddelde concentratie, 1991-2003

Benzeenconcentraties tot 2000 afgenomen, daarna stabiel

De jaargemiddelde benzeenconcentratie vertoont een dalende trend, die het sterkst is op straatstations. Op straatstations is de laatste 7 jaar de concentratie meer dan gehalveerd. Vanaf 2000 lijken de concentraties zich te stabiliseren. De opvallende daling sinds 1996 is vooral het gevolg van de invoering van de geregelde driewegkatalysator, technische verbeteringen van personenwagens en de verlaging van het benzeengehalte in benzine. Per 1 januari 2000 is de norm voor het benzeengehalte in benzine verlaagd van 5% naar 1% (Staatsblad, 1999). Echter volgens steekproeven van de milieu-inspectie voldeed het benzeengehalte in oktober 1999 al aan deze nieuwe norm. Het gemiddelde benzeengehalte in benzine lag in de negentiger jaren tussen 2 en 2,5 procent.

Norm wordt niet overschreden

In 2003 bedroeg de jaargemiddelde benzeen achtergrondconcentratie 0,6 µg/m³. In 2003 varieerden jaargemiddelde achtergrondwaarden tussen 0,1 en 3,7 µg/m³. De Europese 2010-grenswaarde van 5 µg/m³ voor de jaargemiddelde benzeenconcentratie wordt in Nederland al een aantal jaren niet meer overschreden. Tot 1 januari 2006 is de norm effectief 10 µg/m³ door een toegestane overschrijdingsmarge van 5 µg/m³.

Hoogste concentraties in stedelijke gebieden met industrie

Verhoogde concentraties treden vooral op in stedelijk gebied in de Randstad. De hoogste waarden treden op in verstedelijkte gebieden met veel industriële activiteit, zodat de bijdrage van verkeer en grote puntbronnen van op- en overslag van brandstoffen samen gaan. Deze situatie treffen we bijvoorbeeld aan in het Rijnmond gebied.

Europese normen voor blootstelling bevolking aan benzeen

De Europese Unie heeft grenswaarden vastgesteld voor de concentratie van benzeen in lucht ter bescherming van de bevolking tegen effecten van langdurige blootstelling. Sinds december 2000 is een nieuwe EU-norm van kracht op basis van de zogenaamde 2^e dochterrichtlijn. De nieuwe EU-norm hanteert een grenswaarde van 5 µg/m³ met een overschrijdingsmarge van 100% tot 1 januari 2006. Hierna neemt de overschrijdingsmarge jaarlijks af met 1 µg/m³ tot 0% zodat vanaf 1 januari 2010 aan de grenswaarde van 5 µg/m³ moet worden voldaan.

• Nationale luchtkwaliteit: overzicht normen

Bronnen van benzeen

Benzeen is een vluchtig aromatisch bestanddeel van benzine, waarvoor het wegverkeer een belangrijke bron vormt. Ruim de helft van het in Nederland aanwezige benzeen is afkomstig van buitenlandse bronnen. Benzeen heeft namelijk een vrij lange levensduur in de atmosfeer (enkele dagen). De hoogste concentraties worden gevonden in verstedelijkte gebieden met hoge industriële activiteit en rond snelwegen door de invloed van lokale bronnen.

• Emissies koolmonoxide, fijn stof en VOS per doelgroep (NEC), 2008

Effecten van benzeen op de gezondheid

Benzeen heeft een toxische werking op het bloed en bloedvormende weefsels. Daarnaast is benzeen carcinogeen, blootstelling kan leiden tot leukemie. In vergelijking met andere risicofactoren wordt aan aromaten bij de huidige concentraties een beperkt risico toegeschreven. Blootstelling aan sommige aromaten, waarvan benzeen wel de bekendste is, kan een nadelig effect op de gezondheid hebben. Door benzeen veroorzaakte sterfte in Nederland wordt door De Hollander en Brunekreef op drie per jaar geschat. De schatting voor het verlies aan gezondheid gewogen levensjaren komt voor benzeen op 140 DALYs/jaar.

Blootstelling bevolking aan benzeenconcentraties

De Nederlandse bevolking wordt aan relatief lage benzeenconcentraties (ruim onder de geldende norm) blootgesteld. In 2003 is minder dan 1% van de bevolking langdurig blootgesteld aan jaargemiddelde achtergrondswaarden van benzeen boven de 2 µg/m³ (2,0 - 3,7 µg/m³).

Methodiek

De trend van de jaargemiddelde benzeenconcentratie op drie regionale-, twee stad- en vier straatstations is gebaseerd op metingen in het Landelijk Meetnet Luchtkwaliteit (LML). De trend voor gebieden met hoge benzeenconcentraties (hoog belast) wordt geïndiceerd door de jaargemiddelde benzeenconcentratie uit van metingen op minstens drie stations in het Rijnmondgebied van het meetnet van de Milieudienst Rijnmond (DCMR). Overige gegevens zijn gebaseerd op het landsdekkende beeld voor 2003 (niet opgenomen). Deze jaargemiddelde benzeenkaart is verkregen uit LML-metingen in combinatie met modelberekeningen. De blootstelling van de bevolking wordt bepaald met behulp van de jaargemiddelde benzeenkaart en een bevolkingsdichtheidskaart.