Verzuring en grootschalige luchtverontreiniging: emissies, 1990 - 2015

Uitstoot van verzurende stoffen, NMVOS en fijn stof sterk gedaald

De emissies (uitstoot) van de verzurende stoffen ammoniak (NH₃), stikstofoxiden (NO_x) en zwaveldioxide (SO₂) zijn fors afgenomen in de periode 1990-2000. Ook de emissies van fijn stof (PM₁₀/PM_2.5) en vluchtige organische stoffen (Niet-Methaan-VOS) zijn fors gedaald in deze periode. Na 2000 namen de emissies van de meeste stoffen nog steeds verder af, maar minder sterk dan in de periode daarvoor. De NO_X-emissie daalde nog wel in hetzelfde tempo als de voorgaande periode. De SO₂-emissie bleef tussen 2003 en 2007 stabiel en is na 2007 verder gedaald. In de onderstaande alinea's wordt de trend per stof verder toegelicht.

De emissies zijn hier weergegeven volgens de definities van de EU-richtlijn inzake Nationale Emissieplafonds (NEC-richtlijn), dus exclusief de bijdrage van de zeescheepvaart. Voor de luchtverontreinigende emissies van de zeescheepvaart zie:

• Emissies door de zeescheepvaart, 1990-2022

Uitstoot stikstofoxiden met 62% afgenomen sinds 1990, en onder emissieplafond 2010

Gedurende de periode 1990-2015 zijn de NO_x emissies gedaald van 604 kton naar 228 kton (-62%). Dit is vooral het gevolg door het stellen van emissie-eisen aan personenauto's en vrachtverkeer (Euro-normen) en maatregelen in de industrie, raffinaderijen en energiesector.
Ten opzichte van 2014 is de uitstoot in 2015 met 6 kton afgenomen. Hierdoor ligt de emissie circa 32 kton onder het emissieplafond van 260 kton vanaf 2010. De daling in 2015 is vooral het gevolg van de emissie-eisen aan personenauto's en vrachtverkeer (Euro-normen).

Zwaveldioxide-uitstoot met 84% afgenomen en ruim onder het NEC-plafond

Tijdens de periode 1990-2015 zijn de SO₂ emissies gedaald van 193 kton naar 30 kton (-84%). Dit is nog steeds ruim onder het NEC-emissieplafond voor SO₂ dat 50 kton bedraagt vanaf 2010.
In de periode 1990-2007 zijn de SO₂-emissies vooral gedaald door het Besluit Emissie-Eisen Stookinstallaties (BEES) voor de energiesector, raffinaderijen en industrie en het verzuringsconvenant met de energiesector. De maatregelen waarmee de reductie werd bereikt zijn:
- rookgasreiniging bij raffinaderijen, de industrie en de energiesector;
- overgang van olie- naar gasstook bij raffinaderijen en in de chemische industrie;
- inzet van kolen met een lager zwavelgehalte in de kolengestookte energiecentrales.
Naast de reductie in de bovengenoemde sectoren is de SO₂-emissie van verkeer en vervoer afgenomen door de verlaging van het zwavelgehalte van de brandstoffen.
De lagere SO₂-emissie in periode 2007-2012 is vooral het gevolg van een overschakeling van oliestook naar gasstook bij de raffinaderijen en door het verder aanscherpen van normen voor het maximaal zwavelgehalte van rode diesel die wordt gebruikt door de binnenvaart, visserij en mobiele werktuigen.
Ten opzichte van 2012 is de SO₂ emissie in 2013 met circa 4 kton gedaald. De emissie bij raffinaderijen nam met name door het minder fakkelen met circa 4 kiloton af en bij de industrie was er een daling te zien van ruim 1 kiloton door een lagere productie. Daartegenover stond een toename van de emissie bij energiecentrales met ruim 1 kiloton door de inzet van meer steenkool. In 2014 is de SO2-emissie ten opzichte van 2013 gedaald met 0,6 kton en in 2015 ten opzichte van 2014 gestegen met 1,1 kton. Deze toename vond met name plaats bij de Raffinaderijen.

Uitstoot ammoniak met 64% afgenomen; net onder het NEC-plafond

Ten opzichte van de vorig jaar vastgestelde reeks 1990-2014 is de uitstoot van ammoniak vanwege nieuwe inzichten tussen 1990 en 2014 met terugwerkende kracht naar beneden bijgesteld. Zo is vanaf 2008 de jaarlijkse hoeveelheid ammoniak die via kunstmest wordt uitgestoten circa 4 kiloton lager (in 2014 bijgesteld van 13,5 naar 10 kiloton). Daarnaast is de hoeveelheid ammoniak die mensen uitstoten via transpireren en ademen voor de gehele periode 1990-2014 naar beneden bijgesteld (van 5 naar circa 1,5 kiloton).
Sinds 1990 zijn de emissies van NH₃ (ammoniak) gedaald van 379 kton naar 127,6 kton in 2015 (-64%). Dit is net onder het NEC-plafond van 128 kton van 2010.
De afname sinds 1990 is het gevolg van krimp van de veestapel, eiwitarm voer, afdekken van mestopslagen, emissiearm bemesten en emissiearme stallen. De grootste bijdrage levert emissiearme bemesting (Van Bruggen et al., 2014). Bij emissiearm bemesten vervluchtigt er weinig ammoniak, waardoor er meer stikstof in de bodem beschikbaar komt voor het gewas en er minder kunstmest nodig is.
Na een afname in de voorgaande jaren is de uitstoot van ammoniak (NH3) in 2014 voor het eerst in jaren weer toegenomen. De twee belangrijkste oorzaken voor deze stijging zijn de groei van de melkveestapel en de veranderde voedselsamenstelling voor het vee. De uitstoot van ammoniak (NH₃) is in 2015 ten opzichte van 2014 met 0,2 kiloton toegenomen doordat er meer kunstmest is gebruikt. Deze stijging wordt voor een deel afgezwakt door een dalende uitstoot van schonere stalsystemen voor varkens en pluimvee.

• Ammoniakemissie door de land- en tuinbouw, 1990-2022

Uitstoot van vluchtige organische stoffen (NMVOS) ruim onder emissieplafond

De NMVOS-emissies zijn sinds 1990 met 72% gedaald tot een niveau van circa 139 kton in 2015. Dit is ruim onder het NEC-emissieplafond voor NMVOS dat 185 kton bedraagt vanaf 2010.
De emissies zijn vooral gedaald door maatregelen in het kader van het Koolwaterstoffen 2000-programma en het Nationaal Reductieplan NMVOS (VROM, 2005). Daarnaast zijn de emissies in de verkeerssector gedaald doordat de emissie-eisen voor het wegverkeer (Euro-normen) regelmatig zijn aangescherpt.
Ten opzichte van 2014 zijn de NMVOS-emissies in 2015 afgenomen met bijna 4 kton. Deze daling vond met name plaats in de verkeerssector.

Fijn stof (PM₁₀/PM_2.5) uitstoot flink gedaald sinds 1990

Sinds 1990 zijn de emissies van PM₁₀ met circa 64% gedaald, van ongeveer 74 kton in 1990 tot 26,4 kton in 2015. De uitstoot van de fijnere fractie van fijn stof (PM_2.5) daalde met 75% van 50,8 kton in 1990 tot circa 12,8 kton in 2015.
De emissies van fijn stof vallen niet onder de huidige NEC-richtlijn. De afname van de emissies van fijn stof heeft vooral plaatsgevonden bij de bedrijven en het (weg)verkeer. De afname bij de bedrijven (industrie, energiesector en raffinaderijen) is vooral te danken aan milieuregelgeving, waaronder het Besluit Emissie-Eisen Stookinstallaties (BEES) en de Nederlandse Emissie Richtlijn Lucht (NER). Dit heeft geleid tot maatregelen zoals procesaanpassingen en een toename van het gebruik van filters. De daling bij het wegverkeer is het gevolg van de Europese emissie-eisen aan nieuwe auto's.
Ten opzichte van 2014 namen de PM₁₀ en PM_2.5 emissies in 2015 met respectievelijk 0,1 kton en 0,2 kton af . Deze lichte daling bij PM₁₀ en PM_2.5 zijn het gevolg van lagere emissies in de verkeerssector.

Nieuwe inzichten in emissiecijfers

Voor een volledig overzicht van alle wijzigingen, zie de website van de emissieregistratie:

• www.emissieregistratie.nl

Nieuwe emissiedoelen voor 2025/2030

Voor meer informatie zie:

• Nationale luchtkwaliteit: beleid