Verzuring en grootschalige luchtverontreiniging: emissies, 1990 - 2014

Bijstellingen emissiereeksen

Om te voldoen aan de internationale rapportageverplichtingen worden de emissies van Wegverkeer vanaf nu bepaald op basis van de brandstofafzet (fuel sold). Door de overgang van brandstofverbruik (fuel used) naar brandstofafzet (fuel sold) bij de bepaling van de emissies van Wegverkeer zijn de emissies van de meeste stoffen van de sector Verkeer en vervoer over de hele periode 1990-2013 toegenomen ten opzichte van vorig jaar. Dit wordt veroorzaakt door het feit dat een deel van deze 'fuel sold' emissie buiten Nederland plaatsvindt. Daarnaast is de bijdrage van mobiele werktuigen in havens aan het nationale totaal stikstofoxiden als nieuwe emissiebron toegevoegd.
Tenslotte zijn door de revisie van de Nederlandse energie-statistieken de emissies van NO_x, SO₂, NH₃, PM₁₀, PM_2.5 en NMVOS opnieuw berekend. Dit heeft geleid tot een aantal verschuivingen tussen sectoren.

Uitstoot van verzurende stoffen, NMVOS en fijn stof sterk gedaald

De uitstoot ofwel emissies van de verzurende stoffen ammoniak (NH₃), stikstofoxiden (NO_x) en zwaveldioxide (SO₂) zijn fors afgenomen in de periode 1990-2000. Ook de emissies van fijn stof (PM₁₀) en vluchtige organische stoffen (Niet-Methaan-VOS) zijn fors gedaald in deze periode. Na 2000 namen de emissies van de meeste stoffen nog steeds verder af, maar minder sterk dan in de periode daarvoor. De NO_X-emissie daalde nog wel in hetzelfde tempo als de voorgaande periode. De SO₂-emissie bleef tussen 2003 en 2007 stabiel en is na 2007 verder gedaald. In de onderstaande alinea's wordt de trend per stof verder toegelicht.

De emissies zijn hier weergegeven volgens de definities van de EU-richtlijn inzake Nationale Emissieplafonds (NEC-richtlijn), dus exclusief de bijdrage van de zeescheepvaart. Voor de luchtverontreinigende emissies van de zeescheepvaart zie:

• Emissies door de zeescheepvaart, 1990-2022

Uitstoot stikstofoxiden met 61% afgenomen sinds 1990, en onder emissieplafond 2010

Gedurende de periode 1990-2014 zijn de NO_x emissies gedaald van 603 kton naar 235 kton (-61%). Dit is vooral het gevolg door het stellen van emissie-eisen aan personenauto's en vrachtverkeer (Euro-normen) en maatregelen in de industrie, raffinaderijen en energiesector.
Ten opzichte van 2013 is de uitstoot in 2014 met 25 kton afgenomen. Hierdoor ligt de emissie circa 25 kton onder het emissieplafond van 260 kton vanaf 2010. De daling in 2014 is vooral het gevolg van lagere emissies in de verkeerssector en het lagere aardgasverbruik door het uitzonderlijke warme weer in 2014.

Zwaveldioxide-uitstoot met 85% afgenomen en ruim onder het NEC-plafond

Tijdens de periode 1990-2014 zijn de SO₂ emissies in de NEC-sectoren gedaald van 193 kton naar 29 kton (-85%). Dit is nog steeds ruim onder het NEC-emissieplafond voor SO2 dat 50 kton bedraagt vanaf 2010.
In de periode 1990-2007 zijn de SO₂-emissies vooral gedaald door het Besluit Emissie-Eisen Stookinstallaties (BEES) voor de energiesector, raffinaderijen en industrie en het verzuringsconvenant met de energiesector. De maatregelen waarmee de reductie werd bereikt zijn:
- rookgasreiniging bij raffinaderijen, de industrie en de energiesector;
- overgang van olie- naar gasstook bij raffinaderijen en in de chemische industrie;
- inzet van kolen met een lager zwavelgehalte in de kolengestookte energiecentrales.
Naast de reductie in de bovengenoemde sectoren is de SO₂-emissie van verkeer en vervoer afgenomen door de verlaging van het zwavelgehalte van de brandstoffen.
De lagere SO₂-emissie in periode 2007-2012 is vooral het gevolg van een overschakeling van oliestook naar gasstook bij de raffinaderijen en door het verder aanscherpen van normen voor het maximaal zwavelgehalte van rode diesel die wordt gebruikt door de binnenvaart, visserij en mobiele werktuigen.
Ten opzichte van 2012 is de SO₂ emissie in 2013 met circa 4 kton gedaald. De emissie bij raffinaderijen nam met name door het minder fakkelen met circa 4 kiloton af en bij de industrie was er een daling te zien van ruim 1 kiloton door een lagere productie. Daartegenover stond een toename van de emissie bij enegiecentrales met ruim 1 kiloton door de inzet van meer steenkool.
In 2014 is de SO₂-emissie ten opzichte van 2013 gedaald met 0,6 kton.

Uitstoot ammoniak met 64% afgenomen, toch boven het NEC-plafond

Sinds 1990 zijn de emissies van NH₃ (ammoniak) gedaald van 372 kton naar 134 kton in 2014 (-64%). Dit is 6 kton boven het emissieplafond van 128 kton vanaf 2010.
De afname sinds 1990 is het gevolg van krimp van de veestapel, eiwitarm voer, afdekken van mestopslagen, emissiearm bemesten en emissiearme stallen. De grootste bijdrage levert emissiearme bemesting (Van Bruggen et al., 2014). Bij emissiearm bemesten vervluchtigt er weinig ammoniak, waardoor er meer stikstof in de bodem beschikbaar komt voor het gewas en er minder kunstmest nodig is.
Na een afname in de voorgaande jaren is de uitstoot van ammoniak (NH3) voor het eerst in jaren weer toegenomen. Ten opzichte van 2013 is de emissie met 3,4 kiloton gestegen naar 133,8 kiloton in 2014. Ondanks de daling in de voorgaande jaren blijft de ammoniak emissie nog steeds boven het plafond dat de Europese Unie hieraan sinds 2010 stelt. De stijging in 2014 is gedeeltelijk veroorzaakt door de veranderde voedselsamenstelling voor het vee. Het kuilgras dat in 2014 is gevoerd zorgde voor een hogere ammoniakproductie per dier. In combinatie met een stijging van het aantal koeien steeg de totale ammoniak uitstoot.

Bijstellingen landbouw

Door nieuwe wetenschappelijke inzichten over mestaanwendingstechnieken is de ammoniak emissiereeks met terugwerkende kracht vanaf 2008 ongeveer 3 kiloton omlaag bijgesteld. Daartegenover staat dat de emissiefactor bij beweiding is verhoogd, waardoor er circa 0,5 kiloton meer ammoniak per jaar vrijkomt.

• Ammoniakemissie door de land- en tuinbouw, 1990-2022

Uitstoot van vluchtige organische stoffen (NMVOS) ruim onder emissieplafond

De NMVOS-emissies zijn sinds 1990 met 71% gedaald tot een niveau van circa 143 kton in 2014. Dit is ruim onder het NEC-emissieplafond voor NMVOS dat 185 kton bedraagt vanaf 2010.
De emissies zijn vooral gedaald door maatregelen in het kader van het Koolwaterstoffen 2000-programma en het Nationaal Reductieplan NMVOS (VROM, 2005). Daarnaast zijn de emissies in de verkeerssector gedaald doordat de emissie-eisen voor het wegverkeer (Euro-normen) regelmatig zijn aangescherpt.
Ten opzichte van 2013 zijn de NMVOS-emissies in 2014 afgenomen met ca. 4,5 kton. Deze daling vond met name plaats in de verkeerssector.

Fijn stof (PM₁₀) uitstoot met 64% gedaald sinds 1990

Sinds 1990 zijn de emissies van fijn stof (PM₁₀) met circa 64% gedaald, van ongeveer 74 kton in 1990 tot circa 26 kton in 2014. De uitstoot van de fijnere fractie van fijn stof (PM_2,5) daalde met 75% van 50 kton in 1990 tot circa 13 kton in 2014.
De emissies van fijn stof vallen niet onder de huidige NEC-richtlijn. De afname van de emissies van PM₁₀ heeft vooral plaatsgevonden bij de bedrijven en het (weg)verkeer. De afname bij de bedrijven (industrie, energiesector en raffinaderijen) is vooral te danken aan milieuregelgeving, waaronder het Besluit Emissie-Eisen Stookinstallaties (BEES) en de Nederlandse Emissie Richtlijn Lucht (NER). Dit heeft geleid tot maatregelen zoals procesaanpassingen en een toename van het gebruik van filters. De daling bij het wegverkeer is het gevolg van de Europese emissie-eisen aan nieuwe auto's.
Ten opzichte van 2013 namen de PM₁₀ en PM_2,5 emissies in 2014 met respectievelijk 0,7 kton en 0,5 kton af . Deze lichte daling zijn bij beide stoffen het gevolg van lagere emissies in de verkeerssector.

Nieuwe inzichten in emissiecijfers

Voor een volledig overzicht van alle wijzigingen, zie de website van de emissieregistratie:

• www.emissieregistratie.nl

Nieuwe emissiedoelen voor 2025/2030

Voor meer informatie zie:

• Nationale luchtkwaliteit: beleid