Verzuring en grootschalige luchtverontreiniging: emissies 1990-2005

Uitstoot van verzurende stoffen, NMVOS en fijn stof sterk gedaald

De emissies van de verzurende stoffen: ammoniak (NH₃), stikstofoxiden (NO_x) en zwaveldioxide (SO₂) zijn fors afgenomen in de periode 1990-2005. Ook de emissies van fijn stof (PM₁₀) en vluchtige organische stoffen (Niet-methaan-VOS) zijn fors afgenomen in deze periode. De NO_x- en PM₁₀-emissies nemen nog steeds verder af, terwijl de emissies van NH₃, SO₂ en NMVOS zich lijken te stabiliseren.
De emissies zijn hier weergegeven volgens de definities van de EU-richtlijn inzake Nationale Emissieplafonds (NEC), dus exclusief de bijdrage van de zeescheepvaart. Luchtverontreinigende emissies door zeescheepvaart nemen nog steeds toe, in tegenstelling tot emissiebronnen op het land. De NO_x en SO₂-emissies van de zeescheepvaart zijn met respectievelijk 40% en 23% toegenomen in de periode 1990-2005.

• Emissies door de zeescheepvaart, 1990-2022

Ammoniak

De afname van de NH₃-emissies met circa 47% sinds 1990 is bereikt in de landbouwsector. De emissie nam af als gevolg van de emissiearme aanwending van dierlijke mest en de krimp van de veestapel.

Stikstofoxiden

De NO_x-emissies zijn sinds 1990 met circa 38% afgenomen. De grootste reductie van de NO_x-emissies is bereikt bij verkeer en vervoer door de Europese regelgeving voor uitlaatgasemissies (euronormering voor wegverkeer). Daarnaast namen de emissies van de sectoren industrie, energie en raffinaderijen tot circa 2001 af door energiebesparing bij bedrijven, het verzuringsconvenant met de energiesector en maatregelen bij de industrie. Tussen 2001 en 2004 waren de NO_x-emissies van de sectoren industrie, energie en raffinaderijen vrijwel stabiel rond de 100 kiloton. In 2004 en 2005 is de NO_x-emissie van deze sectoren weer verder afgenomen, naar 90 kton in 2005. De daling in 2005 komt door de lagere productie van elektriciteit in Nederland.

Zwaveldioxide

De SO₂-emissies zijn sinds 1990 met circa 65% afgenomen. De afname van de SO₂-emissies is voornamelijk het gevolg van het Besluit Emissie-Eisen Stookinstallaties (BEES) voor de energiesector, raffinaderijen en industrie en het verzuringsconvenant met de energiesector. De maatregelen waarmee de reductie werd bereikt zijn:

• rookgasreiniging bij raffinaderijen, de industrie en de energiesector;
• overgang van olie- naar gasstook bij raffinaderijen en in de chemiesector;
• inzet van kolen met een lager zwavelgehalte in de kolengestookte energiecentrales.

Naast de reductie in de bovengenoemde sectoren is de SO₂-emissie van verkeer en vervoer afgenomen door de verlaging van het zwavelgehalte van de brandstoffen.
De afgelopen jaren zijn de SO₂-emissies vrijwel stabiel. De meeste bedrijven voldoen al aan de huidige regelgeving, waardoor een prikkel voor verdere reductie ontbreekt. Circa 80% van de Nederlandse SO₂-emissies wordt veroorzaakt door 20 grote bedrijven in de industrie, energie en raffinaderijen.

Vluchtige organische stoffen

De NMVOS-emissies zijn sinds 1990 met circa 62% afgenomen. De reducties van de NMVOS-emissies zijn bereikt door maatregelen in het kader van het Koolwaterstoffen 2000-programma en het Nationaal Reductieplan NMVOS.

Fijn stof

De PM₁₀-emissies zijn sinds 1990 met circa 48% afgenomen. De afname van de emissies van PM₁₀ heeft vooral plaatsgevonden bij de bedrijven en het (weg)verkeer. De afname bij de bedrijven (industrie, energiesector en raffinaderijen) is vooral te danken aan milieuregelgeving, waaronder het Besluit Emissie-Eisen Stookinstallaties (BEES) en de Nederlandse Emissie Richtlijn Lucht (NER). Dit heeft geleid tot maatregelen zoals procesaanpassingen en een toename van het gebruik van filters. De daling bij het wegverkeer is te danken aan Europese regelgeving voor uitlaatgasemissies.

Beleid met betrekking tot verzuring en grootschalige luchtverontreining

In de Europese NEC-richtlijn zijn nationale emissieplafonds vastgesteld voor deze stoffen, te realiseren vanaf 2010. De NEC-emissieplafonds voor Nederland zijn:

• Ammoniak: 128 kton;
• Stikstofoxiden: 260 kton;
• Zwaveldioxide: 50 kton;
• NMVOS: 185 kton.

De emissies van fijn stof vallen niet onder de NEC-richtlijn. De NEC-emissieplafonds zijn een tussenstap op weg naar duurzame emissieniveaus ter bescherming van natuur en gezondheid (VROM, 2001).

• Vermesting en verzuring: beleid

Nieuwe inzichten in verkeersemissies

De verkeersemissies zijn aangepast als gevolg van nieuwe wetenschappelijke inzichten. Recentelijk is de methodiek om verkeersemissies te bepalen ingrijpend veranderd. De nieuwe methodiek (VERSIT+) gebruikt meer meetgegevens van voertuigemissies onder praktijkomstandigheden. Daarnaast zijn nieuwe CBS-statistieken voor personenvervoer verwerkt. Door VERSIT+ zijn de emissies van NO_x, PM₁₀ en NMVOS ten opzichte van vorig jaar 5% lager geworden voor de hele tijdreeks vanaf 1990 tot heden. Tenslotte zijn ook de emissies van zeescheepvaart omlaag bijgesteld door beter inzicht in de verhouding van lichte en zware stookolie die schepen gebruiken. De totale verkeersemissies zijn in 2004 door aanpassingen voor NO_x ruim 12 kiloton lager dan vorig jaar (17 kiloton als ook zeescheepvaart wordt meegerekend). De PM₁₀-emissies in 2004 inclusief zeescheepvaart zijn ruim 2 kiloton lager.

• CBS, 2007: Minder uitlaatgassen door wegverkeer dan eerder was aangenomen