Kwaliteit oppervlaktewater, 2009

Kwaliteit onvoldoende

Het eindoordeel van de KRW beoordeling voldoet slechts bij 3 waterlichamen. De chemische kwaliteit op basis van de prioritaire stoffen voldoet bij 75% van de waterlichamen wel, maar de ecologische kwaliteit is maar bij 3 van de 720 waterlichamen goed.

Chemische kwaliteit

De chemische kwaliteit wordt vooral bepaald door tributyltin, cadmium en enkele PAK's. Tributyltin leidt tot morfologische veranderingen bij slakken. De belasting met cadmium is sterk afgenomen sinds 1990, maar voldoet in 10% van de gemeten waterlichamen nog niet aan de norm.

• Purperslak en aangroeiwerende verven, 1960-2021
• Belasting van het oppervlaktewater door de industrie, 1990-2022

Ecologische toestand

De ecologische kwaliteit is bijna overal matig tot slecht, de score 'zeer goed' wordt nergens gehaald. Deze onvoldoende ecologische kwaliteit komt door de beoordeling van de overig relevante stoffen, de fysisch-chemische beoordeling en de biologische beoordeling, die respectievelijk in 25%, 17% en 3% van de waterlichamen voldoen. 
De 'overig relevante stoffen' zijn stoffen die per stroomgebied vastgesteld worden. Dit zijn in totaal ongeveer 100 stoffen voor Nederland. De belangrijkste stoffen waarvoor de kwaliteit niet voldoende is, zijn koper, zink, ammonium en de PCB's (153, 138, 101, 118, 180 en 28). PCB's leiden tot door vergifteging in de voedselketen. Voor de paling is een vangstverbod in de grote rivieren vastgesteld door de hoge gehalten aan PCB's in de paling. De fysisch-chemische beoordeling wordt vooral bepaald door de nutriënten stikstof en fosfor. De gehalten van stikstof en fosfor zijn de afgelopen decennia gedaald, maar de laatste jaren zijn de gehaltes stabiel gebleven. De biologische beoordeling is gebaseerd op de maatlatten voor algen, waterplanten, macrofauna en vis. De biologische kwaliteit voor macrofauna neemt maar heel langzaam toe. In de beoordeling differentieert de maatlat hydromorfologie alleen tussen de klassen zeer goed en goed en daarom hier niet uitgewerkt.

• Fysisch-chemische waterkwaliteit KRW, 2021
• PCB en kwik in aal, 1980-2004
• Natuurkwaliteit van macrofauna in oppervlaktewater, 1990 - 2022
• Migratiemogelijkheden voor trekvissen, 2022

Doelstellingen van de KRW

In de KRW is een beoordeling opgesteld voor de chemische en ecologische kwaliteit van het oppervlaktewater. Deze beoordeling is voor elk type oppervlaktewater vastgesteld, zodat de natuurlijke verschillen tussen meren en rivieren niet bepalend zijn voor de beoordeling. De beoordeling is opgesteld op basis van de 'natuurlijke referentie' voor de natuurlijke wateren (bijvoorbeeld beken en meren) en 'de maximaal haalbare ecologische kwaliteit (MEP)' voor de kunstmatige wateren (sloten en kanalen). Omdat de meeste natuurlijke wateren sterk veranderd zijn, is de natuurlijke referentie meestal niet haalbaar. Voor de 'sterk veranderde wateren' en de 'kunstmatige wateren' kan per oppervlaktewater (waterlichaam) een lager doel vastgesteld worden: het 'Goede Ecologische Potentieel' (GEP). Voor een deel van de waterlichamen is vooral bij de biologische maatlatten een lagere grenswaarde vastgesteld.

• Oppervlaktewater in Nederland
• Europese Kaderrichtlijn Water

Belangrijke oorzaken

De belangrijkste oorzaken voor de matige tot slechte kwaliteit van het Nederlandse oppervlaktewater zijn:

• persistente stoffen waarbij de concentraties te hoog zijn door emissies in het verleden. De beoordeling van de chemische toestand en de beoordeling van de overig relevante stoffen zijn vooral onvoldoende door persistente stoffen of emissies uit de afgelopen decennia.
• vermesting met de nutriënten stikstof en fosfor. Deze zorgen voor algengroei.
• inrichting van het water. De meeste beken zijn recht getrokken en hebben een strakke oever met weinig natuurlijke habitats voor planten en dieren. De meeste meren en kanalen hebben een harde oever van steen, waardoor het oeverecosysteem nauwelijks tot ontwikkeling komt. Het waterpeil is vrijwel altijd een vastgesteld peil, wat de natuurlijke dynamiek beperkt.
• versnippering door de aanwezigheid van gemalen en stuwen. Vissen kunnen nauwelijks migreren. Vispassages worden aangelegd om dit te verbeteren.
• bestrijdingsmiddelen zorgen voor sterfte, vooral door piekbelasting sterven watervlooien.

Interactieve kaart waterkwaliteit

Door op de knop met pijltjes rechtsboven te klikken kunt u de kaartviewer in een volledig scherm bekijken. U kunt de ecologische, chemische, biologische en fysisch-chemische kwaliteit selecteren. Ook de grenzen van waterschappen en deelstroomgebieden zijn te selecteren, zodat u kunt inzomen naar uw gebied.

-- de interactieve kaartviewer is niet langer beschikbaar --