Stikstofdioxide in lucht, 1990-2017

Kaart 2017

De afbeelding 'Kaart 2017' geeft voor 2017 de gemodelleerde ruimtelijke verdeling weer van grootschalige, jaargemiddelde NO₂-concentraties zonder lokale verhogingen langs drukke verkeerswegen en straten (Grootschalige Concentratiekaarten Nederland, GCN). Een gedetailleerde kaart met deze verhogingen voor 2016 vindt u in de Atlas Leefomgeving

De NO₂-concentratie bleef in 2017 in het overgrote deel van Nederland onder de EU-norm voor het jaargemiddelde (40 µg/m³). Dit blijkt uit metingen van het Landelijk Meetnet Luchtkwaliteit (LML), GGD Amsterdam en DCMR. Op vijf van de 19 verkeersbelaste meetlocaties laten de metingen in 2017 nog steeds overschrijdingen van de EU grenswaarde van 40 µg/m³ zien. Drie van deze overschrijdingen waren in Amsterdam, de andere twee in Rotterdam.

Naast de jaargemiddelde norm geldt een blootstellingsnorm waarbij uurgemiddelde piekconcentraties maximaal 18 keer per jaar boven 200 µg/m³ mogen voorkomen. Dergelijke pieken boven 200 µg/m³ komen nergens nog voor, behalve in Den Haag aan de Amsterdamse Veerkade (niet vaker dan 18). De overheid informeert de bevolking over actuele luchtkwaliteit (smog) via Teletekst (pagina 711), www.luchtmeetnet.nl en de app 'Mijn luchtkwaliteit' (iOS, Android).

Jaargemiddelde 1992-2017

De laatste decennia dalen de NO₂-concentraties (zie afbeelding 'Jaargemiddelde 1992-2017'). Tot 1999 was het aantal meetstations in stedelijke gebieden beperkt; beschikbare meetwaarden zijn als blauwe stippellijn weergegeven. Vanaf 1999 is het aantal meetstations in stedelijke gebieden in Nederland sterk uitgebreid en geeft de trendfiguur een robuuster beeld (solide lijn) van de NO₂-concentraties.
NO₂-concentraties op regionale achtergrondstations daalden in de periode 1993-2017 van 25 naar 15 µg/m³. Op stedelijke achtergrond- en verkeersbelaste stations daalden NO₂-concentraties in de periode 2004-2017 significant met (gemiddeld) 0,9 ± 0,1 en 1,0 ± 0,1 µg/m³ per jaar. Deze daling past in het beeld van de trendanalyse van Hoogerbrugge et al. (2016).

Maatregelen bij verkeer, industrie en de energiesector zorgden in de afgelopen jaren voor een daling in de NO₂ concentraties. De laatste jaren is deze daling echter minder sterk en daar zijn meerdere redenen voor. Zo stijgt het aandeel stikstofdioxide in de uitlaatgassen door de gecombineerde toepassing van fijnstoffilters, oxidatiekatalysatoren en andere maatregelen. Verder is door strengere eisen aan motorvoertuigen de uitstoot weliswaar verminderd maar door een toename van het aantal gereden kilometers is het netto effect op de totale emissies kleiner.

Jaargemiddelde 1978 - 2017

Sinds 1978 meet het LML van het RIVM in Nederland de NO₂-concentratie op meerdere locaties. De langetermijntrend (zie afbeelding 'Jaargemiddelde 1978-2017') geeft de langjarige reeksen van beschikbare achtergrondstations weer. Sinds eind jaren tachtig dalen de achtergrondconcentraties gestaag in zowel regionaal als stedelijk gebied.

Aanvullende informatie

Bronnen

Verkeer is een belangrijke bron van stikstofoxiden, (NO_x= NO [stikstofmonoxide] + NO₂ [stikstofdioxide]). Een substantieel deel van het uitgestoten NO wordt in de lucht omgezet in NO₂. In (drukke) straten en in de nabijheid van snelwegen zijn de concentraties van stikstofoxiden (waaronder van stikstofdioxide) hoog. Industrie, raffinaderijen en de energiesector leveren ook een bijdrage aan de verhoogde concentratieniveaus.

Normen

Ter bescherming van de volksgezondheid heeft de EU een aantal grenswaarden voor NO₂-concentraties vastgelegd in de Europese richtlijn voor luchtkwaliteit (EU, 2008), zie Nationale luchtkwaliteit: overzicht normen. De WHO advieswaarde is voor de jaargemiddelde concentratie NO₂ is gelijk aan de EU norm namelijk 40 µg/m³.

Beleid

Voor Nederland zijn emissieplafonds voor een aantal luchtverontreinigende stoffen, de zogeheten National Emission Ceilings (NEC2010) richtlijn, vastgelegd (EU, 2001). Hierin is ook de maximale uitstoot van stikstofoxiden vast gelegd. De doelstelling was om hier in 2010 aan te voldoen. De uitstoot van stikstofoxiden (NO_x) is pas in 2014 in Nederland gedaald tot onder het (NEC2010) plafond. Voor meer informatie zie Nationale luchtkwaliteit: beleid en Grootschalige luchtverontreiniging de "National Emission Ceilings": emissies, 1990 - 2022.
 
Om aan de Europese grenswaarden voor de luchtkwaliteit te voldoen is in Nederland het Nationaal Samenwerkingsprogramma Luchtkwaliteit (NSL) opgezet.

Modelberekingen

Naast metingen vullen modelberekeningen informatie over de luchtkwaliteit aan. Voorbeeld hiervan zijn de berekeningen in het kader van het Nationaal Samenwerkingsprogramma Luchtkwaliteit (NSL; zie 'Beleid'). De grenswaarde voor de jaargemiddelde concentratie van stikstofdioxide (40 µg NO₂/m³) is in 2016 langs 7,2 kilometer weg overschreden (prognose NSL; zie 'Beleid'). Bijna alle overschrijdingen treden bij binnenstedelijke wegen op (Rutledge-Jonker et al., 2017).
Samen meten aan luchtkwaliteit
Naast het bestaande meetnet van het RIVM en partners, ontwikkelt het RIVM met nieuwe sensortechnologie, waardoor iedereen zelf kan meten. Een overzicht van deze projecten vindt u op het kennisportaal 'Samen meten aan luchtkwaliteit'.