Emissies door de zeescheepvaart, 1990-2022

Aandeel in totale emissies op Nederlands grondgebied

De zeevaart heeft voor een drietal luchtverontreinigende stoffen een groot aandeel in de totale emissies op Nederlands grondgebied. Het betreft SO₂, NOx en fijnstof (PM₁₀). De aandelen daarvan in de totale emissies in 2022 bedragen respectievelijk 16%, 35% en 9% (Emissieregistratie, 2024).
De uitstoot van de zeescheepvaart wordt niet meegenomen in de door Nederland gerapporteerde emissies aan de Europese Unie en de Verenigde Naties. De uitstoot telt niet mee voor de doelstellingen en plafonds waar Nederland zich aan moet houden. De emissies worden echter wel gerapporteerd als zogeheten ‘memo item’ en meegenomen in luchtkwaliteitsberekeningen.

Ontwikkeling emissie zwaveldioxide, fijnstof en stikstofoxiden

De emissies van SO₂ en fijnstof door de zeescheepvaart zijn tot 2006 gestaag toegenomen door de toename van het scheepvaartverkeer. De zeevaart op het Nederlands Continentaal Plat en in de Nederlandse zeehavens heeft vanaf 2007 aanzienlijk minder luchtverontreiniging veroorzaakt dan in de jaren ervoor. Tussen 2006 en 2022 is de uitstoot van SO₂ met 94% afgenomen, terwijl de uitstoot van fijnstof met 66 procent is verminderd. Ten opzichte van 1990 zijn de emissies van SO₂ en fijnstof respectievelijk 93% en 55% gedaald. 

De belangrijkste oorzaken van de flink lagere emissies zijn de strengere normen voor het zwavelgehalte van brandstof en de daling van het brandstofverbruik tussen 2007 en 2013. De normen van het zwavelgehalte in stookolie op de Noordzee zijn stapsgewijs verlaagd (zie hieronder). De maatregelen die de uitstoot van SO₂ tegengaan verminderen ook de uitstoot van fijnstof. De daling van het brandstofverbruik komt door lagere vaarsnelheden en doordat relatief meer goederen door grotere schepen werden vervoerd. 

De uitstoot van NO_x steeg tot 2006 door de toename van het zeescheepvaartverkeer. Tussen 2007 en 2013 daalde de emissies van NO_x door de afname van het brandstofverbruik. Na 2014 zijn de emissies gestegen als gevolg van een toename van het zeescheepvaartverkeer. Tussen 1990 en 2022 is de uitstoot met 17% gestegen.

Broeikasgassen

De emissies van broeikasgassen stegen tussen 1990 en 2006 door de toename van het zeescheepvaartverkeer. Tussen 2007 en 2013 daalden de emissies door lagere vaarsnelheden en de toename van grotere, efficiëntere schepen. Na 2014 zijn de emissies gestegen als gevolg van de toename van het zeescheepvaartverkeer. De zeer sterke groei van de methaanemissie vanaf 2018 komt voornamelijk door gastankers, die als brandstof lng (vloeibaar aardgas) gebruiken. In 2021 daalde het gebruik van lng als brandstof en in 2022 steeg het gebruik weer. In absolute hoeveelheden is de methaanuitstoot van de zeescheepvaart nog zeer beperkt. In 2022 was de totale Nederlandse methaanuitstoot 661,48 kiloton, terwijl de zeescheepvaart 1,46 kiloton uitstootte. 

MARPOL-verdrag

Door IMO, de internationale scheepvaartorganisatie, zijn beperkingen van het zwavelgehalte in stookolie opgesteld voor zeeschepen. Deze zijn opgenomen in het zogenaamde MARPOL-verdrag dat is opgesteld voor het voorkomen van verontreiniging door schepen (Noordzeeloket, 2010). 

In 2008 en 2009 moesten schepen in zogenaamde emission control areas al voldoen aan een maximum limiet van 15.000 ppm (parts per million) zwavel. Vanaf 2010 is deze limiet verscherpt tot maximaal 10.000 ppm zwavel, en na 2015 is het maximum 1.000 ppm zwavel. Voorbeelden van deze emission control areas zijn de Noordzee en de Oostzee.

Op volle zee mocht vanaf 2012 stookolie met maximaal 35.000 ppm zwavel worden gebruikt. Vanaf 2020 moest dit gehalte dalen naar 5.000 ppm zwavel.