Koelwatergebruik en warmtelozing door elektriciteitscentrales, 1981-2020

Koelwatergebruik fluctueert

Bij de elektriciteitsproductie gebruiken centrales grote hoeveelheden oppervlaktewater voor koeling. Vrijwel al het ingenomen koelwater is oppervlaktewater dat wordt toegepast in een doorstroomkoelvoorziening. Het opgewarmde water wordt daarna geloosd op het oppervlaktewater in de binnenwateren of op open water van de Noordzee, Eems of Westerschelde.
Het koelwatergebruik fluctueert van jaar tot jaar. Dit hangt zowel samen met de elektriciteitsproductie in Nederland, als ook met de lokale watertemperatuur van het oppervlaktewater. Is deze hoger, dan is meer water nodig voor koeling omdat de temperatuur van het te lozen water niet te veel mag oplopen. Dit resulteert dan in een hoger gemiddeld koelwaterverbruik.

Zoet of zout koelwater?

De locatie van de elektriciteitscentrales speelt een belangrijke rol voor de hoeveelheid verbruikt koelwater. Nieuwe centrales zijn gebouwd op kustlocaties, waardoor het aandeel zout water in het totale gebruikte koelwater in 2020 is gestegen tot 60 procent. Rond 2005 was dat nog circa een derde. Dit maakt de Nederlandse elektriciteitsproductie minder afhankelijk van de beschikbaarheid van zoet koelwater dat wordt aangevoerd via de rivieren. Er is sinds 2012 duidelijk sprake van een vervanging van zoet door zout koelwater.

Ontwikkelingen koelwatergebruik

In 2010 en 2011 zijn twee nieuwe centrales aan de kust geopend, maar daarna werden andere productielocaties in het binnenland gesloten waardoor de elektriciteitsproductie weer daalde. Het gebruik van koelwater door elektriciteitscentrales fluctueert maar bereikte in 2015 de hoogste waarde sinds 2001. De laatste 5 jaar is het koelwatergebruik weer lager, en daarbij was het aandeel zout koelwater stabiel hoog.

Warmtelozing

De laatste 4 jaar is de via koelwater afgevoerde warmte weer gedaald. Daarbij is de afgevoerde warmte lager dan 25 jaar geleden vanwege een efficiënter brandstofverbruik bij moderne centrales en vanwege het feit dat de centrales ook steeds meer warmte leveren aan derden via warm water (bijvoorbeeld stadsverwarming) of stoom (bijvoorbeeld aan industriële bedrijven). Daardoor hoeft minder warmte te worden afgevoerd via het koelwater.

• Bruto elektriciteitsproductie en inzet energiedragers, 1998-2023

Effecten koelwater op het watermilieu

Koelwaterlozingen kunnen een negatieve invloed hebben op het ontvangende oppervlaktewater. In warme perioden kan de lozing van koelwater leiden tot een te hoge temperatuur van het oppervlaktewater. Hierdoor wordt de zuurstofconcentratie in het water lager, wat negatieve effecten kan hebben voor de aquatische ecologie (bijvoorbeeld vissterfte). Verder leidt opwarming tot excessieve algengroei, de groei van blauwalgen en het optreden van botulisme. In warme en droge perioden kunnen situaties ontstaan waarbij de elektriciteitsproductie niet meer ongestoord kan plaatsvinden zonder overschrijding van koelwaternormen.
Ook de lozing van koelwateradditieven met het koelwater heeft negatieve effecten op het watermilieu. Bij koelwateradditieven gaat het om biociden (bijvoorbeeld tegen mosselaangroei), anticorrosieve middelen en middelen om afzettingen in koelwatersystemen te voorkomen.
De elektriciteitscentrales die zout water gebruiken voor koeling zijn minder gevoelig voor dit soort effecten.