Benutting van de plaatsingsruimte voor stikstof en fosfaat uit dierlijke mest, 2006-2015

Ontwikkeling benutting van de plaatsingsruimte

Landelijk werd tussen 1998 en 2009 van de wettelijke plaatsingsruimte voor fosfaat ongeveer 80 procent benut met fosfaat uit dierlijke mest. In de jaren daarna nam de benutting toe tot 96 procent in 2015. Voor stikstof geldt vanaf 2006 een afzonderlijke plaatsingsruimte voor dierlijke mest. De landelijke benutting van deze plaatsingsruimte bedraagt vanaf dat jaar ongeveer 90 à 95 procent. In 2015 is de benuttingsgraad 93 procent.

Regionale verschillen

De benuttingsgraad van de plaatsingsruimte verschilt binnen Nederland sterk per regio. Utrecht heeft in 2015 het hoogste gebruik van fosfaat per hectare cultuurgrond (96 kg per ha), ongeveer tweemaal zo hoog als Zeeland en Flevoland (respectievelijk 41 en 52 kg per ha). Om binnen de wettelijke plaatsingsruimte te blijven, voeren veel boeren een deel van hun fosfaatproductie af naar andere landbouwbedrijven of naar het buitenland. In 2015 is ruim 50 procent van de fosfaatproductie afgevoerd.

Plaatsingsruimte wordt jaarlijks kleiner

De aanscherping van de gebruiksnormen leidt jaarlijks tot een verkleining van de plaatsingsruimte (er mag minder stikstof en fosfaat gebruikt worden). Lagere stikstof- en fosfaatgehalten van het voer hebben in 2011 en 2012 bijgedragen aan een daling van de mineralenproductie in dierlijke mest. In 2013, 2014 en 2015 is de mineralenproductie toegenomen door uitbreiding van de melkveestapel en hogere mineralengehalten van rundveekrachtvoer. Daarnaast was het P-gehalte van de ruwvoeroogst in 2014 uitzonderlijk hoog. Verdere uitbreiding van de veestapel en aanscherping van de gebruiksnormen kan betekenen dat er meer mest moet worden verwerkt.

Wat is de plaatsingsruimte?

De plaatsingsruimte voor dierlijke mest wordt berekend op basis van gebruiksnormen.
In 2015 is de gebruiksnorm voor stikstof 170 kg per hectare. Bedrijven waarvan het areaal bestaat uit ten minste 80 procent grasland mogen 250 kg stikstof per hectare gebruiken, behalve op de zand- en lössgronden in Overijssel, Gelderland, Utrecht, Noord-Brabant en Limburg. Voor die percelen geldt 230 kg N per hectare. De hogere norm geldt alleen voor mest van graasdieren.
Voor fosfaat is met ingang van 2010 de gebruiksnorm gedifferentieerd naar de fosfaattoestand van de bodem. Bij een neutrale fosfaattoestand in 2015 is de gebruiksnorm 60 kg per hectare bouwland en 90 kg per hectare grasland.

• Wettelijke normen voor het gebruik van meststoffen

Toelichting berekening gebruik van stikstof

In relatie tot de plaatsingsruimte wordt het gebruik van stikstof berekend als de stikstof in geproduceerde mest plus de stikstof in aangevoerde mest, verminderd met de stikstof in afgevoerde mest. In de berekening van de stikstof in geproduceerde mest is de uitscheiding van stikstof verminderd met de gasvormige verliezen (bijvoorbeeld ammoniak). Boeren mogen hierbij uitgaan van zogenaamde forfaitaire waarden. Deze zijn over het algemeen hoger dan de factoren die bij emissieberekeningen worden toegepast. De hoeveelheid stikstof in de mest is hierdoor kleiner waardoor er minder mest van het bedrijf hoeft te worden afgevoerd. In de gegevens die in deze indicator worden gepresenteerd is bij de bepaling van het stikstofgebruik echter niet uitgegaan van forfaitaire waarden maar van (lagere) emissiefactoren. Hierdoor blijft er meer stikstof achter in de mest. Dit verklaart voor een deel de relatief forse overschrijdingen van de plaatsingsruimte in sommige regio's.

• Dierlijke mest en mineralen: productie, transport en gebruik per regio (CBS, StatLine)