Milieucondities in natuurgebieden, 1990 - 2010
U bekijkt op dit moment een archiefversie van een afgesloten indicator. De actuele indicatorversie met de reden voor het afsluiten, kunt u via deze link bekijken.
De milieu- en watercondities in natuurgebieden verbeteren, maar zijn vaak nog onvoldoende voor duurzaam behoud van de natuur. Duurzame condities voor soorten en populaties in 2020 is het uitgangspunt voor het beleid.
Milieu- en watercondities verbeteren
Het Nederlandse natuurbeleid streeft naar duurzame condities in 2020 voor het voortbestaan van alle in 1982 voorkomende soorten en populaties (LNV, 2006). Sinds 1990 zijn de milieu- en watercondities in natuurgebieden verbeterd, maar duurzame niveaus zijn nog niet bereikt. In Nederland bedreigen vooral vermesting, verzuring, verdroging, de slechte waterkwaliteit en het gebrek aan ruimtelijke samenhang het behoud van intacte ecosystemen met de bijbehorende inheemse planten en dieren.
Verdroging blijft een hardnekkig knelpunt
Voor het behoud van biodiversiteit op het land is een juiste vochttoestand belangrijk. Veel natuurgebieden zijn verdroogd door een ongunstige grondwaterstand en/of -kwaliteit. Het natuurbeleid stelt zich als doel om deze situatie te verbeteren. Gezien de verdroogde oppervlakte van 222.000 ha is dit voor natuur één van de grootste milieuproblemen. Volgens IPO/RIZA- enquêtes is sinds 1990 3% van het verdroogde areaal volledig hydrologisch hersteld, 13% zou gedeeltelijk zijn hersteld (IPO/RIZA, 2005). Op basis van metingen is deze verbetering echter niet waarneembaar (Hoogland et al., 2008).
Zoet en zout watercondities verbeteren
De waterkwaliteit van Nederlandse zoete en zoute wateren verbetert geleidelijk door nationaal en internationaal beleid. Een belangrijk knelpunt is de eutrofiering door meststoffen, zoals stikstof en fosfaat. De waterkwaliteit is echter nog steeds onvoldoende om de waterafhankelijke biodiversiteit duurzaam te beschermen (van Puijenbroek et al., 2010). Het belangrijkste knelpunt in zoute wateren is nu de hoge stikstofconcentratie. In de riviermonden lag de stikstofconcentratie in 2005 nog drie keer boven de norm, in kustwateren en open zee twee keer.
Verzuring is afgenomen, maar vermesting veroorzaakt nog veel problemen
Door nationaal en internationaal milieubeleid is de lucht schoner geworden, waardoor minder zuur en stikstof terecht komt op natuur. Ondanks deze verbeteringen blijft de verontreiniging via de lucht toch nog te hoog voor duurzaam behoud van veel natuur. De bodemverzuring gaat dan wel veel trager dan vroeger, maar het zet nog steeds door (De Vries, 2008). Momenteel is het nu vooral het stikstof uit de 'zure regen' die de oorzaak is van acute problemen in de natuur. De acute problemen worden vooral veroorzaakt door het vermestende effect van stikstof. Veel planten- en diersoorten die gevoelig zijn voor stikstof, zijn inmiddels bedreigd en staan op de Rode Lijst.
Bronnen
- Van Puijenbroek, P.J.T.M, P. Cleij, H. Visser (2010). Nutriënten in het Nederlandse zoete oppervlaktewater: toestand en trends. Planbureau voor de Leefomgeving, Den Haag/Bilthoven.
- De Vries, W. (2008) Verzuring: oorzaken, effecten, kritische belastingen en monitoring van de gevolgen van ingezet beleid. Alterra-rapport 1699. Alterra Wageningen Universiteit en Research Centrum, Wageningen.
- Hoogland, T., G.B.M. Heuvelink & M. Knotters (2008) De seizoensfluctuatie van de grondwaterstand in natuurgebieden vanaf 1985 in kaart gebracht. WOt-rapport 89. WOT Natuur & Milieu, Wageningen.
- IPO/RIZA (2005). Verdrogingskaart 2004 van Nederland. Landelijke inventarisatie van verdroogde gebieden en projecten verdrogingsbestrijding. IPO publicatie nr. 260, Interprovinciaal Overleg en Rijksinstituut voor Integraal Zoetwaterbeheer en Afvalwaterbeheer, Den Haag.
- Ligtvoet, W., G. Beugelink, C. Brink, R. Franken en F. Kragt (2008). Kwaliteit voor Later. Ex Ante evaluatie Kaderrichtlijn Water. Rapportnummer 50014001. PBL, Bilthoven.
- LNV (2006) Agenda voor een Vitaal Platteland Meerjarenprogramma 2007 - 2013. Den Haag
- PBL (2008) Evaluatie natuur- en landschapsbeleid
- PBL (2010) Balans van de Leefomgeving 2010
Relevante informatie
- [onderwerp=nl0014]
- Vermesting van oppervlaktewater, 1990 - 2021
- Vermesting in meren en plassen, 1980 - 2014
- Vermesting in grote rivieren, 1970-2014
- Kaarten grootschalige luchtverontreiniging GCN-website
- Verdroging Landelijk Steunpunt verdroging
- Informatie zoute wateren Waterstat
- Informatie zoet waterkwaliteit Helpdesk water
Technische toelichting
- Naam van het gegeven
- Milieucondities in natuurgebieden
- Omschrijving
- De indicator geeft weer hoe milieu- en watercondities in natuurgebieden en in het oppervlaktewater veranderen sinds 1990. De grafiek toont hoe de condities zich verhouden tot de niveaus voor duurzame instandhouding.
- Verantwoordelijk instituut
- PBL
- Berekeningswijze
- De methode is beschreven in Bredenoord et al., 2008 en van Puijenbroek et al., 2010. De figuur geeft weer hoeveel de milieu- en watercondities afwijken van niveaus die nodig zijn voor duurzame bescherming van natuur en water. Bij de index 100 zijn de vereiste condities bereikt. Voor verzuring en vermesting van landnatuur zijn kritische stikstofdepositieniveaus van natuurdoeltypen vergeleken met de stikstofdepositieniveaus op die natuurdoeltypen. Bij verdroging is de index gebaseerd op zowel het areaal verdroogd natuurgebied als het verschil tussen optimale grondwaterstanden voor natuurdoeltypen en grondwaterstanden in natuurgebieden. Bij vermesting van wateren zijn nutriëntgehalten in zoete (stikstof en fosfaat) en zoute wateren vergeleken met normen voor nutriëntniveaus (in zoete wateren de watertype afhankelijke normen GET en GEP van de KRW). De berekeningswijze van stikstofdepositie is recent veranderd. Met de momenteel beschikbare informatie was nog geen historische trend weer te geven.
- Basistabel
- -
- Geografische verdeling
- Nederlandse natuurgebieden en Nederlands oppervlaktewater.
- Verschijningsfrequentie
- Jaarlijks
- Achtergrondliteratuur
- Bredenoord, H.W.B., A. van Hinsberg, B. de Knegt, W. Nieuwenhuizen, M.M.P. van Oorschot, P.J.T.M. van Puijenbroek, F.G. Wortelboer (2008). Evaluatie natuur- en landschapsbeleid. Achtergrondrapport bij de Natuurbalans 2008. Rapport nummer 500402012. PBL. Bilthoven. Van Puijenbroek, P.J.T.M, P. Cleij, H. Visser (2010). Nutriënten in het Nederlandse zoete oppervlaktewater: toestand en trends. Planbureau voor de Leefomgeving, rapportnr PBL 500208001, Den Haag/Bilthoven.
- Opmerking
- De indicator voor verzuring/vermesting van land natuur maakt onderdeel uit van de set van indicatoren die de Europese Unie gebruikt om biodiversiteitverlies te toetsen.
- Betrouwbaarheidscodering
- Schatting, gebaseerd op een groot aantal (accurate) metingen; de representativiteit is grotendeels gewaarborgd.
Archief van deze indicator
Bekijk meer Bekijk minder
Referentie van deze webpagina
CLO (2010). Milieucondities in natuurgebieden, 1990 - 2010 (indicator 1522, versie 02, ), www.clo.nl. Centraal Bureau voor de Statistiek (CBS), Den Haag; PBL Planbureau voor de Leefomgeving, Den Haag; RIVM Rijksinstituut voor Volksgezondheid en Milieu, Bilthoven; en Wageningen University and Research, Wageningen.
