Benzeenconcentratie, 1991-2006

Benzeenconcentraties tot 2000 sterk afgenomen, daarna lichte daling

De gemeten jaargemiddelde benzeenconcentratie vertoont een dalende trend. De daling is het sterkst is op straatstations. Op straatstations is de concentratie in ongeveer tien jaar tijd meer dan gehalveerd. Vanaf 2000 dalen de concentraties nog licht. De daling sinds 1996 is vooral het gevolg van de invoering van de geregelde driewegkatalysator, technische verbeteringen aan personenwagens en de verlaging van het benzeengehalte in benzine. Per 1 januari 2000 is het benzeengehalte in benzine verlaagd van 5% naar 1%. Volgens steekproeven van de milieu-inspectie voldeed het benzeengehalte echter in oktober 1999 al aan deze nieuwe norm. Het gemiddelde benzeengehalte in benzine lag in de jaren negentig tussen 2 en 2,5%. Benzeenemissies door wegverkeer dalen nog steeds ondanks het toenemende verkeersvolume.

Norm wordt niet overschreden

In 2006 bedroeg de jaargemiddelde benzeen achtergrondconcentratie 0,6 µg/m³. In 2006 varieerden jaargemiddelde achtergrondwaarden tussen 0,3 en 2,1 µg/m³. De Europese 2010-grenswaarde van 5 µg/m³ voor de jaargemiddelde benzeenconcentratie wordt afgaande op de metingen in Nederland al een aantal jaren niet meer overschreden.

Hoogste concentraties in stedelijke gebieden met industrie

Verhoogde concentraties treden vooral op in de Randstad. De hoogste waarden treden op in verstedelijkte gebieden met veel industriële activiteit, zodat de bijdrage van verkeer, consumenten en grote puntbronnen van op- en overslag van brandstoffen samen gaan. Deze situatie treffen we bijvoorbeeld aan in het Rijnmond gebied.

Europese normen voor blootstelling bevolking aan benzeen

De Europese Unie heeft grenswaarden vastgesteld voor de concentratie van benzeen in lucht ter bescherming van de bevolking tegen effecten van langdurige blootstelling. Sinds december 2000 is een nieuwe EU-norm van kracht op basis van de zogenaamde 2^e dochterrichtlijn. De nieuwe EU-norm hanteert een grenswaarde van 5 µg/m³ met een overschrijdingsmarge van 100% tot 1 januari 2006. Hierna neemt de overschrijdingsmarge jaarlijks af met 1 µg/m³ tot 0%, zodat vanaf 1 januari 2010 aan de grenswaarde van 5 µg/m³ moet worden voldaan. In 2008 zal een herziene Europese richtlijn voor luchtkwaliteit van kracht worden. Deze bevat ook de grenswaarde voor benzeen. Deze grenswaarde is onveranderd ten opzichte van die in de 2^e dochterrichtlijn. Wel geeft de nieuwe Richtlijn aan lidstaten onder voorwaarden de mogelijkheid om uiterlijk vijf jaar later (2105) te voldoen aan grenswaarde voor benzeen.

Bronnen van benzeen

Benzeen is een vluchtig aromatisch bestanddeel van benzine, waarvoor het wegverkeer de belangrijkste bron vormt. Meer dan de helft van de Nederlandse benzeenemissies is afkomstig van het wegverkeer. De tweede belangrijke bron in Nederland is de verbranding in houtkachels en open haarden, die ongeveer een vijfde van de totale Nederlandse benzeenemissie veroorzaakt. Ruim de helft van het in de Nederlandse lucht aanwezige benzeen is afkomstig van buitenlandse bronnen. Benzeen heeft namelijk een vrij lange levensduur in de atmosfeer (enkele dagen). De hoogste concentraties worden gevonden in verstedelijkte gebieden met hoge industriële activiteit en rond snelwegen door de invloed van lokale bronnen.

Effecten van benzeen op de gezondheid

Benzeen heeft een toxische werking op het bloed en bloedvormende weefsels. Daarnaast is benzeen carcinogeen, blootstelling kan leiden tot leukemie.
In vergelijking met andere risicofactoren wordt aan aromaten bij de huidige concentraties een beperkt risico toegeschreven. Blootstelling aan sommige aromaten, waarvan benzeen wel de bekendste is, kan een nadelig effect op de gezondheid hebben. Door benzeen veroorzaakte sterfte in Nederland wordt door De Hollander en Brunekreef op drie per jaar geschat. De schatting voor het verlies aan gezondheid gewogen levensjaren (disability adjusted life year, DALY) komt voor benzeen op 140 DALYs/jaar.

Blootstelling bevolking aan benzeenconcentraties

De Nederlandse bevolking wordt aan relatief lage benzeenconcentraties (ruim onder de geldende norm) blootgesteld. In 2006 is minder dan een 0,2 procent van de bevolking langdurig blootgesteld aan jaargemiddelde achtergrondsconcentraties van benzeen boven de 2 µg/m³.