Aantalsontwikkeling overwinterende watervogels, 1976-2015

Technische toelichting

Naam van het gegeven

Trend in overwinterende watervogels

Omschrijving

Ontwikkeling populatie-aantallen overwinterende watervogels als groep

Verantwoordelijk instituut

Centraal Bureau voor de Statistiek

Berekeningswijze

Alle soorten in Nederland overwinterende en doortrekkende watervogels met voldoende data om langjarige trends te berekenen zijn in de indicator opgenomen. Het gaat om ganzen en zwanen, eenden, steltlopers en overige soorten, zoals meeuwen en enkele roofvogels. De aantalsgegevens zijn ontleend aan het meetprogramma voor watervogels in het Netwerk Ecologische Monitoring. In dit meetnet worden in de meeste maanden van het jaar alle watervogels geteld in alle belangrijke moeras- en watergebieden in Nederland.Het meetprogramma beschikt voor veel soorten over gegevens vanaf 1976 en bestaat uit de volgende onderdelen:Integrale maandelijkse tellingen van alle soorten watervogels in alle belangrijke waterrijke gebieden, waaronder de Rijkswateren en de Natura2000-/Ramsargebieden, met uitzondering van het Waddengebied. In totaal gaat het om 91 zogenaamde monitoringgebieden, waarvan er 65 Natura 2000-gebied zijn. De tellingen vinden plaats van september-april, maar in een aantal gebieden van juli-juni. In het Waddengebied vindtelk jaar in vijf maanden (vier vaste en één jaarlijks wisselende maand) een gebiedsdekkende tellingplaats en daarnaast zijn er maandelijkse tellingen in deelgebieden. In maandelijkse tellingen (september-maart + extra soortspecifieke maanden) worden pleisterplaatsen van ganzen en zwanen geteld in 83 zogenaamde aanvullende ganzengebieden (dat wil zeggen aanvullend op de monitoringgebieden). Landelijke trends voor ganzen en zwanen worden gebaseerd op aantallen van de monitoringgebieden en aanvullende ganzengebieden gezamenlijk (in totaal 174 gebieden).In januari worden zoveel mogelijk alle watergebieden in heel Nederland geteld (midwintertelling) ten behoeve van de International Waterbird Census.Eiders en zwarte zee-eenden in de Waddenzee en langs de Noordzeekust worden één keer per jaar geteld in januari vanuit een vliegtuig, in zogenaamde zee-eendgebieden.Enkele soorten die niet goed met de tellingen van monitoringgebieden gevolgd kunnen worden (kemphaan, kraanvogel, reuzenstern, zwarte stern), worden landelijk geteld op slaapplaatsen.Roodkeelduikers, parelduikers en dwergmeeuwen worden zeer intensief geteld op trektelposten langs de kust. De telgegevens worden via de Nederlandse Zeevogelgroep / Club van Zeetrekwaarnemers (NZG/CvZ) geleverd aan Sovon. Deze groep soorten is overigens niet in deze indicator opgenomen. Niet alle gebieden worden elke maand geteld, waardoor ontbrekende tellingen ontstaan die moeten worden bijgeschat om tot betrouwbare landelijke trends te komen. Ontbrekende maandelijkse telgegevens worden bijgeschat met het programma U-Index in 13 (op basis van monitoringgebieden) of 10 (op basis van pleisterplaatsen) landelijke strata. Daarna worden de maandelijkse aantallen opgeteld tot een seizoenssom per jaar. Wanneer de seizoenssom voor meer dan 90% uit bijgeschatte vogels bestaat, wordt deze opgevat als ontbrekende jaartelling die vervolgens met TRIM (Methode indexcijfers (TRIM) wordt bijgeschat op het niveau van seizoensommen in heel Nederland. Wanneer de seizoenssom ook daarna nog uit meer dan 90% uit bijgeschatte vogels bestaat, blijft het als ontbrekend resultaat staan in het eindresultaat. De trends van soorten door de seizoenssommen en seizoensmaxima worden berekend met het programma TrendSpotter (Visser, 2004; Soldaat et al., 2007). Daaruit wordt een trendbeoordeling per jaar gegenereerd. De trend in een groep soorten is bepaald door de jaarlijkse indexcijfers in populatie-aantallen meetkundig te middelen over alle soorten (met indexwaarde 2001 = 100 voor elke soort). In tegenstelling tot bij andere soortgroepen is hierbij niet de LPI-methode gevolgd. Dat komt doordat bij de watervogelindexen geen betrouwbaarheidsintervallen voorhanden zijn; die zijn moeilijk te bepalen, omdat het bij watervogels om een min of meer complete telling gaat en niet om steekproef. Als alternatief zijn de meetkundig gemiddelden daarom met TrendSpotter geanalyseerd. De grafieken geven de betrouwbaarheidsintervallen weer die TrendSpotter berekende. Ook is daarmee de trend over de gehele periode (= de periode waarin indexcijfers voorhanden zijn in de basistabel) en de over laatste tien jaar berekend voor een groep van soorten.

Basistabel

De index van de betrokken soorten met hun trend staan onder het tabblad afzonderlijke soorten onder Download figuurdata.

Geografische verdeling

Nederland

Andere variabelen

Geen

Verschijningsfrequentie

Jaarlijks

Achtergrondliteratuur

Visser, H. (2004). Estimation and detection of flexible trends. Atm. Environment 38: 4135-4145.Soldaat L., H. Visser, M. van Roomen en A. van Strien (2007). Smoothing and trend detection in waterbird monitoring data using Structural Time-Series Analysis and the Kalman filter. Journal of Ornithology 148 suppl. 2: 351-357.

Opmerking

De trendbeoordeling (zie tabblad onder download figuurdata) bij deze graadmeter is gebaseerd op de trendberekening met het programma TrendSpotter.Het eerste jaar van de tellingen was in de winter van 1975/1976. In voorgaande versies van deze indicator is als eerste jaar van de tellingen 1975 genoemd. Vanaf deze versie is dat gewijzigd in 1976. Het basisjaar 2000 (waarin de index per soort op 100 is gezet) is verlegd naar 2001. Er zijn drie extra soorten opgenomen in de indicatoren, omdat daarvan inmiddels ook jaarindexen beschikbaar zijn: slechtvalk, zeearend en regenwulp

Betrouwbaarheidscodering

B. Schatting gebaseerd op een groot aantal (zeer accurate) metingen, waarbij representativiteit van de gegevens vrijwel volledig is.