Zelfvoorzieningsgraad veevoer en mestafzet voor Nederlandse varkenshouderij

Sluiting voer-mestkringloop in noordwest Europa

Circulaire economie is gericht op het optimaal inzetten en (her)gebruiken van grondstoffen en producten. Dat wil zeggen dat grondstoffen steeds worden gebruikt in toepassingen met de hoogste waarde voor de economie en de minste schade voor het milieu. Voor veevoer en mest betekent dit dat nutriënten en mineralen worden teruggebracht in de landbouw (als meststof of diervoeder) nadat de organische stoffen uit het product zijn gebruikt of zijn omgezet.

De Nederlandse landbouwgrond levert circa 70% van de energievraag voor de rundveehouderij en samen met restproducten uit de levensmiddelenindustrie voorziet Nederland in 80% van die energiebehoefte. Voor de intensieve veehouderij zijn de percentages veel lager, respectievelijk 15% voor de varkens en 5% voor de kippen. De varkenshouderij betrekt op droge stof basis ongeveer 60% van het voer uit import van tarwe en gerst uit omringende EU lidstaten en 20% van reststoffen uit de levensmiddelenindustrie en uit Nederlandse voergraan. Het resterende aandeel droge stof in voer is vooral soja uit Noord en Zuid Amerika.

De toekomstvisie op de veehouderij van 2008 (LNV 2008) wilde de reikwijdte van voer-mestkringlopen grotendeels beperken tot bedrijfs-, nationaal of Noordwest- Europees niveau. De voorkeur ging uit naar het laatste, aangezien vooral daar de afzet van dierlijke producten plaatsvindt. Ook de afzet van mestoverschotten vindt (op zijn verst) binnen deze regio plaats (PBL, 2010). In 2017 en 2018 werd bijna 40% van de varkensmest (uitgedrukt in fosfaat) geëxporteerd naar Duitsland, Frankrijk en België waar ook veel voergraan vandaan komt. Deze retourstroom van fosfaat in mest is vergelijkbaar met de schatting van de fosfaatimport via voergraan uit noordwest Europa. Hiermee, zou de voer-mestbalans tussen de Nederlandse varkenshouderij voor fosfaat en deze drie landen ongeveer zijn gesloten, maar niet de fosfaatkringloop.

Fosfaatstromen in voer en mest in 2017 en 2018 tussen varkenshouderij in Nederland en de regio Duitsland, België en Frankrijk. Uitgangpunten: (1) 28 kg vlees per 100 kg voer, (2) droge stof aandeel voergraan uit Europa 59% van totaal voer, waarvan Nederlands aandeel 10% en aandeel andere 3 landen 90% (3) verhouding P gehalte voergraan/krachtvoer 0.66 (databron mestexport NCM 2019; bron excretie CBS statline 2020).
Onbekend is of de fosfaat in de geëxporteerde mest ook daadwerkelijk wordt aangewend voor de teelt van voergranen in de drie landen en deels is het fosfaat in de varkensmest afkomstig uit soja uit Amerika. In de balans is geen rekening gehouden met de exportstroom van fosfaat in varkensvlees. De circulariteit van de varkenshouderij in Noordwest Europa kan weinig verbeterd worden zonder soja alternatieven of krimp van de varkensstapel.