Nationale luchtkwaliteit: overzicht normen

Nieuwe Europese Luchtkwaliteitsrichtlijn

De belangrijkste elementen in de nieuwe richtlijn zijn:

• De normen uit de oude richtlijnen blijven van kracht. Daarbovenop komen nieuwe normen en meetverplichtingen voor de fijnere fractie van fijn stof, PM_2,5. Nieuw daarbij is de aanpak om ook de gemiddelde stadsachtergrondconcentratie PM_2,5 te reguleren. Deze aanpak is gericht op het grootschalig terugdringen van de blootstelling van mensen aan fijn stof, naast het beperken van lokale hoge concentraties langs bijvoorbeeld straten en wegen.
• De nieuwe richtlijn geeft de mogelijkheid om later te voldoen aan grenswaarden als een lidstaat aannemelijk maakt dat na afloop van de uitsteltermijn wel wordt voldaan aan de grenswaarden. Voor PM₁₀ is uitstel (derogatie) mogelijk tot 2011 en voor NO₂ tot 2015. Deze mogelijkheid tot uitstel is een versoepeling ten opzichte van de oorspronkelijke richtlijnen.
• De nieuwe richtlijn regelt expliciet de aftrek van fijn stof afkomstig van natuurlijke bronnen bij het vaststellen van overschrijdingsituaties. Sinds 2005 wordt in Nederland de bijdrage van zeezout ook al buiten beschouwing gelaten bij het vaststellen van overschrijdingen van de grenswaarden voor PM₁₀ op basis van de eerdere richtlijnen.
• In de nieuwe Richtlijn is een artikel opgenomen over waar de normen ter bescherming van de volksgezondheid moeten worden gehandhaafd. Handhaving hoeft niet op plaatsen waar toegang voor het algemene publiek verboden is en geen permanente bewoning is.

Europese Commissie geeft Nederland extra tijd om aan normen te voldoen

In juli 2008 heeft Nederland de Europese Commissie laten weten dat Nederland gebruik wil maken van de mogelijkheid om later te voldoen aan de normen voor fijn stof (PM₁₀) en stikstofdioxide (NO₂). In april 2009 heeft de Europese Commissie met deze derogatie ingestemd. Aan de grenswaarde voor PM₁₀ moet nu uiterlijk drie jaar na de datum van inwerkingtreding van de luchtkwaliteitsrichtlijn worden voldaan, dat wil zeggen vanaf 11 juni 2011. Aan de grenswaarde voor NO₂ moet vanaf 1 januari 2015 worden voldaan; alleen voor de agglomeratie Heerlen-Kerkrade geldt dat vanaf 1 januari 2013. De Europese Commissie achtte de problematiek daar minder omvangrijk en daardoor meer uitstel ook niet nodig.

Overzicht luchtkwaliteitsnormen

De onderstaande tabel bevat een overzicht van de belangrijkste normen uit de EU-richtlijnen. In de tabel is aangegeven of de norm gericht is op bescherming van de gezondheid van mensen of bescherming van de natuur. Ook de juridische status van de norm is aangegeven. Voor grenswaarden geldt een resultaatverplichting om eraan te voldoen, voor streefwaarden geldt een inspanningsverplichting. In de tabel vindt u ook links naar webpagina's in het Milieucompendium met actuele cijfers over de betreffende norm. Ontbreekt een link, dan zijn er in het Milieucompendium verder geen gegevens opgenomen.

Toelichting normen PM_2,5

• Er is een grenswaarde voor PM_2,5 van 25 μg/m³ die overal geldt vanaf 2015. Daarnaast is er een streefwaarde van 25 μg/m³, te bereiken in 2010, en een indicatieve grenswaarde van 20 μg/m³, te bereiken in 2020.
• Daarnaast zijn er doelstellingen vastgesteld ten aanzien van de 'gemiddelde blootstellingsindex' (GBI). De gemiddelde blootstellingsindex (GBI) is gebaseerd op het gemiddelde van metingen op stedelijke achtergrondlocaties, en wordt bepaald als gemiddelde over drie jaar. De GBI voor 2010 wordt bepaald over de jaren 2009-2011. De GBI voor andere jaren wordt bepaald als gemiddelde over de laatste 3 jaren. Dus de GBI voor 2015 wordt bepaald als gemiddelde over de jaren 2013-2015, en de GBI voor 2020 over de jaren 2018-2020.
• Er is een grenswaarde van 20 μg/m³ voor de GBI, waaraan vanaf 2015 moet worden voldaan.
• Er een streefwaarde om de GBI met 15%-20% te laten dalen tussen 2010 en 2020 (de blootstellingsverminderingsdoelstelling, BVD). De hoogte van de blootstellingsverminderingdoelstelling is nog niet bekend. Een BVD van 15% geldt bij een GBI tussen 13 en 18 μg/m³ in 2010. Als de GBI in 2010 18 μg/m³ of hoger is, geldt een BVD van 20%. In 2013 zal de Europese Commissie deze streefwaarde evalueren en mogelijk omzetten in juridisch bindende grenswaarde.

Toelichting normen ozon

• De Europese norm voor blootstelling van de bevolking aan hoge ozonconcentraties betreft een streefwaarde van 120 μg/m³ voor de hoogste 8-uursgemiddelde ozonconcentratie per dag. Deze streefwaarde mag in 2010 op niet meer dan 25 dagen per kalenderjaar worden overschreden, gemiddeld over drie jaar. Middeling vindt plaats over het betreffende jaar en de twee voorafgaande jaren.
• Het hoogste 8-uursgemiddelde van de ozonconcentratie van een dag wordt bepaald door onderzoek van de voortschrijdende gemiddelden over perioden van acht uur die uit uurwaarden berekend en ieder uur bijgewerkt worden. Elk aldus berekend gemiddelde over acht uur geldt voor de dag waarop de periode van acht uur eindigt, dat wil zeggen dat de eerste berekeningsperiode voor een bepaalde dag loopt van 17.00 uur op de dag daarvoor tot 01.00 uur op die dag, en de laatste berekeningsperiode van 16.00 uur tot 24.00 uur.
• De AOT40 (Accumulated Ozone exposure over a Threshold of 40 ppb) is een voor de natuur relevante maat om ozonconcentraties in uit te drukken. De AOT40 houdt rekening met zowel de mate van overschrijding van de drempelwaarde van 80 µg/m³ (= 40 ppb bij 20°C en 1.10⁵ hPa) als met de tijdsduur van die overschrijding. De berekening van deze norm vindt alleen plaats in de drie zomermaanden mei - juli, van 08:00h tot 20:00h (Midden Europese Tijd).
• Voor bescherming van de vegetatie is een streefwaarde vastgesteld van 18.000 (µg/m³) x uur, gemiddeld over 5 jaar. Middeling vindt plaats over het betreffende jaar en de vier voorafgaande jaren. Er is een langetermijn-doelstelling vastgesteld van 6.000 (µg/m³) x uur.