Nationale luchtkwaliteit: overzicht normen
U bekijkt op dit moment een archiefversie van een afgesloten indicator. De actuele indicatorversie met de reden voor het afsluiten, kunt u via deze link bekijken.
Ter bescherming van de mens en de natuur zijn door de Europese Unie normen voor de concentraties van stoffen in de buitenlucht (luchtkwaliteit) vastgesteld. Onderstaande tabel bevat een overzicht van de belangrijkste normen. In de tabel vindt u ook links naar webpagina's in het Milieucompendium met actuele cijfers over de betreffende norm. Ontbreekt een link, dan zijn er in het Compendium verder geen gegevens opgenomen.
| Europese luchtkwaliteitnormen | ||||
| Stof | Gericht op | Norm | Niveau | Status 2) 3) |
| Zwaveldioxide (SO2) | mens | SO2-concentratie - getoetst aan de norm voor volksgezondheid 1992-2002 | 125 µg/m3 | grenswaarde; geldig vanaf 19-07-2001 |
| mens | uurgemiddelde; overschrijding is toegestaan op niet meer dan 24 uur per jaar. | 350 µg/m3 | grenswaarde; geldig vanaf 19-07-2001 | |
| mens | uurgemiddelde; waargenomen gedurende drie opeenvolgende uren in een gebied van minimaal 100 km2. | 500 µg/m3 | alarmdrempel; geldig vanaf 19-07-2001 | |
| natuur | Zwaveldioxide in lucht, 1990-2018 | 20 µg/m3 | grenswaarde; geldig vanaf 19-07-2001 | |
| Stikstofdioxide (NO2) | mens | Stikstofdioxide in lucht, 1992-2023 | 40 µg/m3 | grenswaarde; geldig vanaf 2010 (van kracht sinds 19-07-2001) |
| mens | Stikstofdioxide in lucht, 1992-2023 | 56 µg/m3 | plandrempel voor 2002. | |
| mens | NO2-piekconcentraties in Nederland, 1986-2002 | 200 µg/m3 | grenswaarde; geldig vanaf 2010 (van kracht sinds 19-07-2001) | |
| mens | NO2-piekconcentraties in Nederland, 1986-2002 | 280 µg/m3 | plandrempel voor 2002. | |
| mens | uurgemiddelde; waargenomen gedurende drie opeenvolgende uren in een gebied van minimaal 100 km2. | 400 µg/m3 | alarmdrempel, geldig per 01-03-2001 | |
| Stikstofoxiden (NOx) | natuur | Stikstofoxiden in lucht, 1992-2020 | 30 µg/m3 | grenswaarde; geldig vanaf 19-07-2001 |
| Fijn stof (PM10) | mens | Fijn stof in lucht, jaargemiddelde, 1992-2012 | 40 µg/m3 | grenswaarde; geldig vanaf 2005 (van kracht sinds 19-07-2001) |
| mens | Fijn stof in lucht, jaargemiddelde, 1992-2012 | 45 µg/m3 | plandrempel voor 2002. | |
| mens | Fijnstof (PM10) in lucht, 1992-2023 | 50 µg/m3 | grenswaarde; geldig vanaf 2005 (van kracht sinds 19-07-2001) | |
| mens | Fijnstof (PM10) in lucht, 1992-2023 | 65 µg/m3 | plandrempel voor 2002. | |
| Lood (Pb) | mens | Zware metalen in lucht, 1994-2019 | 0,5 µg/m3 | grenswaarde; geldig vanaf 19-07-2001 |
| Benzeen | mens | jaargemiddelde | 10 µg/m3 | grenswaarde; geldig tot 2005 |
| mens | jaargemiddelde | 5 µg/m3 | grenswaarde; geldig vanaf 2005 | |
| Koolmonoxide (CO) | mens | 98-percentiel van 8-uurgemiddelden | 6 000 µg/m3 | grenswaarde; geldig tot 2005 |
| mens | 99.9-percentiel van uurgemiddelden | 40 000 µg/m3 | grenswaarde; geldig tot 2005 | |
| mens | hoogste voortschrijdend 8-uurgemiddelden | 10 000 µg/m3 | ||
| Ozon (O3) | mens | hoogste 8-uursgemiddelde | 110 µg/m3 | drempelwaarde; geldig tot 09-09-2003 |
| mens | Ozon in lucht en volksgezondheid, 1990-2021. | 120 µg/m3 | streefwaarde; geldig vanaf 09-09-2003 | |
| mens | uurgemiddelde | 180 µg/m3 | informatiedrempel; geldig per 01-03-2001 | |
| mens | uurgemiddelde; waargenomen gedurende drie opeenvolgende uren in een gebied van minimaal 100 km2. | 240 µg/m3 | alarmdrempel; geldig per 01-03-2001 | |
| natuur | daggemiddelde | 65 µg/m3 | drempelwaarde; geldig tot 09-09-2003 | |
| natuur | Ozon in lucht en vegetatie, 1990-2021 | 18 000 µg/m3·uur | streefwaarde; geldig vanaf 09-09-2003 | |
| Bron: Staatsblad, 2001; 2de en 3de EU- dochterrichtlijn (EU, 2000) en (EU, 2002). | RIVM/MC/sep03 | |||
| 1) Zie de tekstbox 'toelichting over ozonnormen' hieronder. 2) Uitgebreide uitleg over de status en betekenis van drempelwaarde, streefwaarde, plandrempel, informatiedrempel, alarmdrempel en grenswaarde.| 3) Voor de diverse normen is aangegeven vanaf welk moment ze in Nederland moeten worden gehaald (.. geldig vanaf ..). Als een norm pas in 2005 of 2010 van toepassing is, staat er tevens op welk moment deze norm van kracht is geworden: de datum dat de betreffende regeling in het Staatsblad is gepubliceerd. | ||||
Normen voor de bescherming van mens en natuur
Om de volksgezondheid en de natuur te beschermen zijn door de Europese Unie (EU) normen voor de concentraties van stoffen in de buitenlucht (luchtkwaliteit) vastgesteld. De EU maakt onderscheid tussen normen voor langdurige blootstelling en normen voor kortdurende blootstelling aan hoge concentraties.
- Normen voor langdurige blootstelling: Ter bescherming tegen chronische effecten door langdurige blootstelling aan stoffen in de lucht, gelden grenswaarden voor jaargemiddelde concentraties. Uitzondering is de nieuwe Europese norm voor blootstelling van natuur aan ozon: de AOT40 (zie de tekstbox 'toelichting ozonnormen' voor uitleg van de AOT40).
- Normen voor kortdurende blootstelling aan hoge concentraties: Ter bescherming tegen acute effecten door kortdurende blootstelling aan hoge concentraties van stoffen in lucht, gelden normen die betrekking hebben op grootheden als een uurgemiddelde, een daggemiddelde of een piekwaarde van de reeks waarmeningen over een jaar.
Stand van zaken implementatie Europese normen in de Nederlandse regelgeving
In 1996 is op Europees niveau een nieuwe wetgeving aangenomen voor de beoordeling en het beheer van de luchtkwaliteit. Deze is beschreven in de kaderrichtlijn luchtkwaliteit (EU, 1996). Voor 13 verschillende stoffen is de normstelling nader uitgewerkt in vier zogenaamde dochterrichtlijnen. In de dochterrichtlijnen staat per stof het tijdstip waarop nieuwe normen van kracht zijn.
- De eerste dochterrichtlijn uit 1999 gaat over zwaveldioxide (SO2), stikstofdioxide (NO2), stikstofoxiden (NOx), zwevende deeltjes (PM10) en lood (Pb) (EU, 1999). Deze richtlijn is sinds 19 juli 2001 van kracht in Nederland.
- De tweede dochterrichtlijn uit 2000 gaat over koolmonoxide (CO) en benzeen (C6H6) (EU, 2000) en is sinds 13 december 2002 van kracht in Nederland.
- De derde dochterrichtlijn uit 2002 gaat over ozon (O3) (EU, 2002) en is met ingang van 9 september 2003 van kracht in Nederland.
- De vierde dochterrichtlijn gaat over Arseen (As), Cadmium (Cd), Kwik (Hg), Nikkel (Ni) en polycyclische aromatische koolwaterstoffen (PAK) en is als enige nog in voorbereiding (EU, 2003).
| Toelichting ozonnormen | ||
| Norm voor volksgezondheid | Norm voor natuur | |
| De nieuwe Europese norm voor blootstelling van de bevolking aan hoge ozonconcentraties (EU, 2002) betreft een streefwaarde van 120 µg/m3, voor de hoogste 8-uursgemiddelde ozonconcentratie per dag. Deze streefwaarde mag in 2010 op niet meer dan 25 dagen per kalenderjaar worden overschreden, gemiddeld over drie jaar. Middeling vindt plaats over het betreffende jaar en de twee voorafgaande jaren. Het hoogste 8-uursgemiddelde van de ozonconcentratie van een dag wordt bepaald door onderzoek van de voortschrijdende gemiddelden over perioden van acht uur, die uit uurwaarden berekend en ieder uur bijgewerkt worden. Elk aldus berekend gemiddelde over acht uur geldt voor de dag waarop de periode van acht uur eindigt, dat wil zeggen dat de eerste berekeningsperiode voor een bepaalde dag loopt van 17.00 uur op de dag daarvoor tot 01.00 uur op die dag, en de laatste berekeningsperiode van 16.00 uur tot 24.00 uur. | De AOT40 (Accumulated Ozone exposure over a Threshold of 40 ppb) is een voor de natuur relevante maat om ozonconcentraties in uit te drukken. De AOT40 houdt rekening met zowel de mate van overschrijding van de drempelwaarde van 80 µg/m3 (= 40 ppb) als met de tijdsduur van die overschrijding. De berekening van deze norm vindt alleen plaats in de drie zomermaanden mei - juli, van 08:00h tot 20:00h (Midden Europese Tijd). Voor bescherming van de vegetatie is een streefwaarde vastgesteld van 18.000 (µg/m3·uur), gemiddeld over 5 jaar. Middeling vindt plaats over het betreffende jaar en de vier voorafgaande jaren. Er is een langetermijndoelstelling vastgesteld van 6.000 (µg/m3·uur). |
Bronnen
- Publicatieblad Nr. L 296 van 21/11/1996 blz. 0055 - 0063
- EU (1999). Richtlijn 1999/30/EG van de raad van 22 april 1999 betreffende grenswaarden voor zwaveldioxide, stikstofdioxide en stikstofoxiden, zwevende deeltjes en lood in lucht (link naar PDF-bestand). (Eerste dochterrichtlijn). Publicatieblad van de Europese Gemeenschappen No L 163/41.
- EU (2000). Richtlijn 2000/69/EG van de raad van 16 november 2002 betreffende grenswaarden voor benzeen en koolmonoxide in lucht (link naar PDF-bestand). (Tweede dochterrichtlijn.) Publicatieblad van de Europese Gemeenschappen No L 313/12.
- EU (2002). Richtlijn 2002/3/EG van de raad van 12 februari 2002 betreffende ozon in lucht (link naar PDF-bestand). (Derde dochterrichtlijn.) Publicatieblad van de Europese Gemeenschappen No L 67/14.
- EU (2003). Voorstel voor een EU-richtlijn betreffende arseen, cadmium, kwik, nikkel en PAK's (link naar PDF-bestand). (Vierde dochterrichtlijn.) Brussel 16 juli 2003 (COM/2003/423).
- Staatsblad (2001). Besluit van 11 juni 2001, houdende uitvoering van de richtlijn 1999/30/EG van de Raad van de Europese Unie van 22 april 1999, betreffende grenswaarden zwaveldioxide, stikstofdioxide en stikstofoxiden, zwevende deeltjes en lood in de lucht (PbEG L 163) en de richtlijn 92/62/EG van de Raad van de Europese Unie van 27 september 1996 inzake de beoordeling van de luchtkwaliteit (PbEG L 296) (Besluit luchtkwaliteit). Staatsblad 269, 1-58. (Link naar website overheid.nl; gebruik trefwoord 'Besluit luchtkwaliteit'.)
Relevante informatie
- RIVM (2001). Jaaroverzicht luchtkwaliteit 1998 en 1999. RIVM, rapport 725 301 006, Bilthoven.
- RIVM (2002). Jaaroverzicht luchtkwaliteit 2000. RIVM, rapport 725 301 008, Bilthoven.
- RIVM (2002). Jaaroverzicht luchtkwaliteit 2001. RIVM, rapport 725 301 009, Bilthoven.
- Meer informatie over concentraties van stoffen in de lucht is te vinden op de site van het Landelijk Meetnet Luchtkwaliteit.
- Informatie over de actuele en toekomstige ontwikkelingen van (lokale) luchtverontreiniging is te vinden in de Milieubalans 2003 en de Milieuverkenning 2000-2030
- Een uitgebreide toelichting op de Europese normen voor luchtkwaliteit.
Technische toelichting
- Naam van het gegeven
- -
- Omschrijving
- -
- Verantwoordelijk instituut
- -
- Berekeningswijze
- -
- Basistabel
- -
- Geografische verdeling
- -
- Verschijningsfrequentie
- -
- Betrouwbaarheidscodering
- -
Archief van deze indicator
Bekijk meer Bekijk minder
Referentie van deze webpagina
CLO (2003). Nationale luchtkwaliteit: overzicht normen (indicator 0237, versie 04, ), www.clo.nl. Centraal Bureau voor de Statistiek (CBS), Den Haag; PBL Planbureau voor de Leefomgeving, Den Haag; RIVM Rijksinstituut voor Volksgezondheid en Milieu, Bilthoven; en Wageningen University and Research, Wageningen.