Nationale luchtkwaliteit: overzicht normen
U bekijkt op dit moment een archiefversie van een afgesloten indicator. De actuele indicatorversie met de reden voor het afsluiten, kunt u via deze link bekijken.
Op 11 juni 2008 is de nieuwe luchtkwaliteitsrichtlijn van de Europese Unie (UN) in werking getreden. De richtlijn bevat normen voor de concentraties van stoffen in de buitenlucht ter bescherming van de mens en de natuur. Deze richtlijn is in de plaats gekomen van de kaderrichtlijn luchtkwaliteit (uit 1996) en drie dochterrichtlijnen (uit 1999, 2000, en 2004). De vierde dochterrichtlijn (uit 2005) zal naar verwachting later worden ondergebracht in de nieuwe richtlijn. De EU-normen zijn via de Wet milieubeheer (luchtkwaliteitseisen) geïmplementeerd in de Nederlandse wetgeving.
Nieuwe Europese luchtkwaliteitsrichtlijn
De belangrijkste elementen in de nieuwe richtlijn zijn:
- De normen uit de oude richtlijnen blijven van kracht. Daarbovenop zijn er nieuwe normen en meetverplichtingen voor de fijnere fractie van fijn stof, PM2.5. Nieuw daarbij is de aanpak bij PM2.5 om ook de gemiddelde stadsachtergrondconcentratie te reguleren. Deze aanpak is gericht op het grootschalig terugdringen van de blootstelling van mensen aan fijn stof, in plaats van het beperken van lokale hoge concentraties langs bijvoorbeeld straten en wegen.
- De nieuwe richtlijn geeft de mogelijkheid om later te voldoen aan grenswaarden als een lidstaat aannemelijk maakt dat na afloop van de uitsteltermijn wel wordt voldaan aan de grenswaarden. Voor PM10 is er uitstel mogelijk tot 2011 en voor NO2 tot 2015. Deze mogelijkheid tot uitstel is een versoepeling ten opzichte van de oorspronkelijke richtlijnen.
- De nieuwe richtlijn regelt expliciet de aftrek van fijn stof afkomstig van natuurlijke bronnen bij het vaststellen van overschrijdingingssituaties. Sinds 2005 wordt in Nederland de bijdrage van zeezout ook al buiten beschouwing gelaten bij het vaststellen van overschrijdingen van de grenswaarden voor PM10 op basis van de eerdere richtlijnen.
- In de nieuwe Richtlijn is een artikel opgenomen over waar de normen ter bescherming van de volksgezondheid moeten worden gehandhaafd. Handhaving hoeft niet op plaatsen waar toegang voor het algemene publiek verboden is en geen permanente bewoning is.
Overzicht luchtkwaliteitsregelgeving
De onderstaande tabel bevat een overzicht van de belangrijkste normen uit de EU-richtlijnen. In de tabel is aangegeven of de norm gericht is op bescherming van de gezondheid van mensen of bescherming van de natuur. Ook de juridische status van de norm is aangegeven. Voor grenswaarden geldt een resultaatverplichting om eraan te voldoen, voor streefwaarden geldt een inspanningsverplichting. In de tabel vindt u ook links naar webpagina's in het Milieucompendium met actuele cijfers over de betreffende norm. Ontbreekt een link, dan zijn er in het Milieucompendium verder geen gegevens opgenomen.
Europese luchtkwaliteitnormen | ||||
Stof | Gericht op | Norm | Niveau | Status |
Zwaveldioxide (SO2) | mens | daggemiddelde; overschrijding is toegestaan op niet meer dan 3 dagen per jaar. | 125 µg/m3 | grenswaarde |
mens | uurgemiddelde; overschrijding is toegestaan op niet meer dan 24 uur per jaar. | 350 µg/m3 | grenswaarde | |
mens | uurgemiddelde; waargenomen gedurende drie opeenvolgende uren in een gebied van minimaal 100 km2. | 500 µg/m3 | alarmdrempel | |
natuur | jaargemiddelde en wintergemiddelde (van 1 oktober t/m 31 maart) | 20 µg/m3 | grenswaarde | |
Stikstofdioxide (NO2) | mens | Stikstofdioxide in lucht, 1992-2023 | 40 µg/m3 | grenswaarde geldig vanaf 2010 1) |
mens | uurgemiddelde; overschrijding is toegestaan op niet meer dan 18 uur per jaar. | 200 µg/m3 | grenswaarde geldig vanaf 2010 1) | |
mens | uurgemiddelde; waargenomen gedurende drie opeenvolgende uren in een gebied van minimaal 100 km2. | 400 µg/m3 | alarmdrempel | |
Stikstofoxiden (NOx) | natuur | Stikstofoxiden in lucht, 1992-2020 | 30 µg/m3 | grenswaarde |
Fijn stof (PM10) | mens | Fijn stof in lucht, jaargemiddelde, 1992-2012 | 40 µg/m3 | grenswaarde 2) |
mens | Fijnstof (PM10) in lucht, 1992-2023 | 50 µg/m3 | grenswaarde 2) | |
Fijn stof 3) (PM2,5) | mens | jaargemiddelde | 25 µg/m3 | grenswaarde, geldig van af 2015 |
mens | jaargemiddelde, gemiddelde bepaald over metingen op stedelijke achtergrondlocaties | 20 µg/m3 | grenswaarde, geldig van af 2015 | |
mens | jaargemiddelde, gemiddelde bepaald over metingen op stedelijke achtergrondlocaties | 15-20%3) vermindering | streefwaarde, te bereiken in 2020 ten opzichte van 2010 | |
mens | jaargemiddelde | 25 µg/m3 | streefwaarde, te bereiken in 2010 | |
mens | jaargemiddelde | 20 µg/m3 | streefwaarde, te bereiken in 2020 | |
Lood (Pb) | mens | Zware metalen in lucht, 1994-2019 | 0,5 µg/m3 | grenswaarde |
Benzeen (C6H6) | mens | Benzeen in lucht, 1995-2020 | 5 µg/m3 | grenswaarde vanaf 2010 |
Koolmonoxdie (CO) | mens | hoogste voortschrijdend 8-uurgemiddelde | 10.000 µg/m3 | grenswaarde |
Ozon 4) (O3) | mens | Ozon in lucht en volksgezondheid, 1990-2021. | 120 µg/m3 | Streefwaarde, te bereiken in 2010 |
mens | uurgemiddelde | 180 µg/m3 | informatiedrempel | |
mens | uurgemiddelde; waargenomen gedurende drie opeenvolgende uren in een gebied van minimaal 100 km2. | 240 µg/m3 | alarmdrempel | |
natuur | Ozon in lucht en vegetatie, 1990-2021, gemiddeld over 5 jaar | 18.000 µg/m3.h | Streefwaarde, te bereiken in 2010 | |
natuur | Ozon in lucht en vegetatie, 1990-2021, gemiddeld over mei tot en met juli | 6.000 µg/m3.h | Streefwaarde, te bereiken in: niet bepaald | |
Arseen (As) | mens | Zware metalen in lucht, 1994-2019 | 6 ng/m3 | streefwaarde geldig vanaf 2013 |
Cadmium (Cd) | mens | Zware metalen in lucht, 1994-2019 | 5 ng/m3 | streefwaarde geldig vanaf 2013 |
Nikkel (Ni) | mens | Zware metalen in lucht, 1994-2019 | 20 ng/m3 | streefwaarde geldig vanaf 2013 |
Benzo[a]pyreen (B[a]P) | mens | Benzo[a]pyreen in lucht, 1990-2019 | 1 ng/m3 | streefwaarde geldig vanaf 2013 |
1) Uitstel mogelijk - onder voorwaarden - tot maximaal 2015. 2) Uitstel mogelijk - onder voorwaarden - tot maximaal 2011. 3) Zie 'Toelichting normen PM2,5 hieronder. 4) Zie 'Toelichting normen ozon hieronder. |
Toelichting normen PM2,5
- Er is een grenswaarde voor PM2,5 van 25 µg/m3 die overal geldt vanaf 2015. Daarnaast is er een streefwaarde van 25 µg/m3, te bereiken in 2010, en een streefwaarde van 20 µg/m3, te bereiken in 2020.
- Daarnaast zijn er doelstellingen vastgesteld ten aanzien van de 'gemiddelde blootstellingsindex' (GBI). De gemiddelde blootstellingsindex (GBI) wordt gebaseerd op een gemiddelde van metingen op stedelijke achtergrondlocaties, en wordt bepaald als gemiddelde over drie jaar. De GBI voor 2010 wordt bepaald over de jaren 2009-2011. De GBI voor andere jaren wordt bepaald als gemiddelde over de laatste 3 jaren. Dus de GBI voor 2015 wordt bepaald als gemiddelde over de jaren 2013-2015, en de GBI voor 2020 over de jaren 2018-2020.
- Er is een grenswaarde van 20 µg/m3 voor de GBI, waaraan vanaf 2015 moet worden voldaan.
- Er een streefwaarde om de GBI met 15%-20% te laten dalen tussen 2010 en 2020 (de blootstellingsverminderingsdoelstelling, BVD). De hoogte van de blootstellingsverminderingdoelstelling is nog niet bekend. Een BVD van 15% geldt bij een GBI tussen 13 en 18 µg/m3 in 2010. Als de GBI in 2010 18 µg/m3 of hoger is, geldt een BVD van 20%. In 2013 zal de Europese Commissie deze streefwaarde evalueren en mogelijk omzetten in juridisch bindende grenswaarden.
Toelichting normen ozon
- De Europese norm voor blootstelling van de bevolking aan hoge ozonconcentraties betreft een streefwaarde van 120 µg/m3 voor de hoogste 8-uursgemiddelde ozonconcentratie per dag. Deze streefwaarde mag in 2010 op niet meer dan 25 dagen per kalenderjaar worden overschreden, gemiddeld over drie jaar. Middeling vindt plaats over het betreffende jaar en de twee voorafgaande jaren.
- Het hoogste 8-uursgemiddelde van de ozonconcentratie van een dag wordt bepaald door onderzoek van de voortschrijdende gemiddelden over perioden van acht uur, die uit uurwaarden berekend en ieder uur bijgewerkt worden. Elk aldus berekend gemiddelde over acht uur geldt voor de dag waarop de periode van acht uur eindigt, dat wil zeggen dat de eerste berekeningsperiode voor een bepaalde dag loopt van 17.00 uur op de dag daarvoor tot 01.00 uur op die dag, en de laatste berekeningsperiode van 16.00 uur tot 24.00 uur.
- De AOT40 (Accumulated Ozone exposure over a Threshold of 40 ppb) is een voor de natuur relevante maat om ozonconcentraties in uit te drukken. De AOT40 houdt rekening met zowel de mate van overschrijding van de drempelwaarde van 80 µg/m3 (= 40 ppb bij 20°C en 1,105 hPa) als met de tijdsduur van die overschrijding. De berekening van deze norm vindt alleen plaats in de drie zomermaanden mei - juli, van 08:00h tot 20:00h (Midden Europese Tijd).
- Voor bescherming van de vegetatie is een streefwaarde vastgesteld van 18.000 (µg/m3) x uur, gemiddeld over 5 jaar. Middeling vindt plaats over het betreffende jaar en de vier voorafgaande jaren. Er is een langetermijn-doelstelling vastgesteld van 6.000 (µg/m3) x uur.
Bronnen
- Referenties
- EU (2001) Richtlijn 2001/81/EG van het Europees Parlement en de Raad van 23 oktober 2001 inzake nationale emissieplafonds voor bepaalde luchtverontreinigende stoffen. Publicatieblad van de Europese Gemeenschappen L 309/22.
- EU (2005). Richtlijn 2004/107/EG van het Europees parlement en de raad van 15 december 2004 betreffende arseen, cadmium, kwik, nikkel en polycyclische aromatische koolwaterstoffen in de lucht. (Vierde dochterrichtlijn). Publicatieblad van de Europese Gemeenschappen No L 23/3.
- EU (2008) Richtlijn 2008/50/EG van het Europees Parlement en de Raad van 20 mei 2008 betreffende de luchtkwaliteit en schonere lucht voor Europa. Publicatieblad van de Europese Unie L 152/1.
- EU (2008). Informatie over het luchtkwaliteitsbeleid van de Europese Unie.
- Wet Milieubeheer (2007) Wet van 11 oktober 2007 tot wijziging van de Wet milieubeheer (luchtkwaliteitseisen). Staatsblad 414. [Zoek in Staatsblad op 'Luchtkwaliteitseisen']
- Infomil (2008) De belangrijkste wijzigingen door de nieuwe EU richtlijn.
Relevante informatie
- Nationale luchtkwaliteit: beleid
- Gezondheidseffecten door milieufactoren in Nederland
- Gezondheidseffecten van fijn stof en ozon, 1992 - 2013
- Matthijsen, J., Ten Brink, H.M. (2007) PM2.5 in Nederland. Gevolgen van de nieuwe Europese normen voor luchtkwaliteit. Rapport 500099001, ISBN 9789069601762, Milieu- en Natuurplanbureau, Bilthoven.
- Uitleg over de inhoud en consequenties voor Nederland van het akkoord over de nieuwe EU-richtlijn
- Informatie over de actuele en toekomstige ontwikkelingen over luchtverontreiniging in Nederland is te vinden in de Milieubalans 2008 en de Milieuverkenning 2006-2040.
- RIVM (2007). Jaaroverzicht luchtkwaliteit 2003-2006. RIVM, rapport 680704002, Bilthoven.
- Meer informatie over concentraties van stoffen in de lucht is te vinden bij het Landelijk Meetnet Luchtkwaliteit.
Technische toelichting
- Naam van het gegeven
- -
- Omschrijving
- -
- Verantwoordelijk instituut
- -
- Berekeningswijze
- -
- Basistabel
- -
- Geografische verdeling
- -
- Verschijningsfrequentie
- -
- Betrouwbaarheidscodering
- -
Archief van deze indicator
Bekijk meer Bekijk minder
Referentie van deze webpagina
CLO (2008). Nationale luchtkwaliteit: overzicht normen (indicator 0237, versie 07, ), www.clo.nl. Centraal Bureau voor de Statistiek (CBS), Den Haag; PBL Planbureau voor de Leefomgeving, Den Haag; RIVM Rijksinstituut voor Volksgezondheid en Milieu, Bilthoven; en Wageningen University and Research, Wageningen.