NAMEA: methodologie

Nationale Rekeningen: officieel overzicht van de Nederlandse economie

De Nationale Rekeningen beschrijven de nationale economie volgens een wereldwijd gestandaardiseerd systeem van geïntegreerde statistieken. In deze jaarlijkse, officiële overzichten van de economie is alle beschikbare financiële en economische informatie bijeengebracht en geïntegreerd tot onderling samenhangende en consistente cijfers. De bekendste macro-economische variabelen zijn: economische groei, nationaal inkomen en het vorderingentekort van de overheid.

Milieuschade niet verrekend in nationaal inkomen

In de Nationale Rekeningen wordt milieuvervuiling geregistreerd volgens het principe dat de waarde van een product of arbeidsprestatie overeenkomt met wat er in werkelijkheid voor werd betaald of ontvangen. Als een milieuschade niet daadwerkelijk in rekening is gebracht bij de vervuilende bedrijven, worden geen kosten afgetrokken van het nationaal inkomen. Deze schade is immers niet in mindering gebracht op de beloning van de werknemers en kapitaalverschaffers in deze bedrijven, en de betrokken huishoudens hebben op hun beurt ook niet minder geconsumeerd. Op dezelfde wijze leidt een gratis gebruik van milieufuncties, zoals zwemmen in een schone zee, ook niet tot een hoger nationaal inkomen.

NAMEA: milieurekening bij de Nationale Rekeningen

Vanaf 1989 is een systeem ontwikkeld, waarin de milieuaspecten in samenhang met de Nationale Rekeningen kunnen worden beschreven. In de zogenoemde National Accounting Matrix including Environmental Accounts (NAMEA) is een koppeling tot stand gebracht tussen Nationale Rekeningen en milieustatistieken. De NAMEA toont de samenhang tussen een aantal belangrijke economische indicatoren (bruto binnenlands product, betalingsbalans en dergelijke) en het milieu. In de NAMEA zijn twee rekeningen voor het milieu toegevoegd aan de Nationale Rekeningen-matrix: een stoffenrekening en een rekening voor milieuthema's. Deze rekeningen bevatten waargenomen milieugegevens in fysieke eenheden (emissies en afval in kg en energieverbruik in joules). Niet alleen de emissie (vervuiling afkomstig van producenten en consumenten) wordt getoond, maar ook de immissie (zoals depositie van verontreinigingen) in het Nederlandse milieu.

Milieucijfers in de NAMEA en elders in het Milieu- en Natuurcompendium

De milieucijfers in de NAMEA worden berekend volgens de definities van de Nationale Rekeningen. Door definitieverschillen is het mogelijk dat milieucijfers in de deze subsectie afwijken van de milieucijfers elders in het Milieu- en Natuurcompendium. Dit is het duidelijkst zichtbaar bij de gegevens over verkeersemissies. Deze worden in de NAMEA, in tegenstelling tot de werkwijze die in het milieubeleid wordt gehanteerd, niet meegenomen bij verkeer en vervoer, maar toegerekend naar de afzonderlijke economische activiteiten waar het transport daadwerkelijk plaatsvindt. Daarnaast worden in de NAMEA de emissies van Nederlandse ingezetenen in het buitenland meegerekend en op vergelijkbare wijze emissies door 'buitenlanders' in Nederland niet meegerekend. Omdat Nederlandse internationale transportbedrijven voor een groot deel buiten Nederland actief zijn is deze bijdrage aan de emissie aanzienlijk. De aldus berekende emissies zijn consistent met de berekeningswijze van het bruto binnenlands product. Daar wordt bij het berekenen van de productiekosten in transportbedrijven het verbruik van brandstoffen in zowel het binnenland als daarbuiten meegeteld. De Nationale Rekeningen vormen dan ook een belangrijke informatiebron bij het samenstellen van de emissies.

Voor- en nadelen

Het berekenen van de emissie door ingezetenen in het buitenland heeft twee voordelen. Allereerst resulteert deze berekening in een mondiale emissie die volledig toedeelbaar is aan de afzonderlijke economieën van landen. In de tweede plaats kunnen dan de milieuprestaties en economische prestaties van onder andere landen, bedrijfstakken worden vergeleken. Dit betekent echter wel dat de emissie niet meer geheel overeenkomt met de werkelijke geografische locatie.

Een toepassing van de NAMEA: analyse van de kooldioxide-emissie

De NAMEA kan onder andere worden gebruikt om systematisch een aantal individuele oorzaken van veranderingen in de emissie van milieubelastende stoffen te analyseren. Een voorbeeld is een statistische analyse van de totale groei van de kooldioxide (CO₂)-emissie door producenten (volgens de definitie van Nationale Rekeningen) in drie afzonderlijke factoren: volume-ontwikkeling, efficiency-verbetering en structuur-effecten. Uit een dergelijke analyse blijkt dat in de periode 1987-2000 de CO₂-emissie in 2000 met ruim 38% zou zijn toegenomen indien de economische structuur en de milieu-efficiency (hoeveelheid vervuiling per euro) gelijk zouden zijn gebleven. De geleidelijke veranderingen in de economische structuur (meer diensten en minder goederen) en een toename in de milieu-efficiency van bijna 13% hebben uiteindelijk geleid tot een lagere toename in de CO₂-emissie door producenten van bijna 16%.