Zuivering van stedelijk afvalwater: stikstof en fosfor, 1981-2022

Rioolwaterzuiveringsinstallaties

Eind 2022 waren er in Nederland 313 rioolwaterzuiveringsinstallaties (RWZI’s) in werking. Vrijwel al het afvalwater van huishoudens en bedrijven, en hemelwater wat via dakgoten en straatkolken in het riool belandt, wordt gezuiverd in deze installaties. De rioolwaterzuivering is een taak van de waterschappen. In 2022 is in totaal 1,81 miljard m³ rioolwater verwerkt, beduidend minder dan in 2021 (1,96 miljard m³). De hoeveelheden fluctueren door verschil in neerslaghoeveelheden en daardoor fluctuerende aanvoer van hemelwater: 2022 was een relatief droog jaar.

• Zie ook: Statline: Zuivering van stedelijk afvalwater; per regionale waterkwaliteitsbeheerder 

Stikstoflozing

De succesvolle aanpak van de stikstofverwijdering op rioolwaterzuiveringsinstallaties heeft ertoe geleid dat de lozing van stikstof via het effluent (het gezuiverde afvalwater) in de laatste twintig jaar ruim is gehalveerd. In deze periode zijn door de waterschappen omvangrijke investeringen gedaan om dit resultaat te bereiken. De genomen maatregelen zijn het gevolg van de strenge eisen in de EU Richtlijn Stedelijk Afvalwater. (zie onder andere Europese Commissie, 2004). 

Fosforlozing vanaf 1985 sterk gedaald

De lozing van fosfor via het effluent van rioolwaterzuiveringsinstallaties, en daarmee ook de belasting van het oppervlaktewater, is sinds 1985 met bijna 85% procent gedaald. Dit is het gevolg van de invoering van fosfaatvrije (kleding)wasmiddelen in de periode 1985-1990 en een verbeterde fosfaatverwijdering tijdens het zuiveringsproces in de periode 1990 tot heden.

• Belasting van het oppervlaktewater 

Fosfaataanvoer door het gebruik van vaatwasmiddelen neemt af

De hoeveelheid fosfor in het influent (het aangevoerde afvalwater) van de rioolwaterzuiveringsinstallaties is in de periode 2000-2007 geleidelijk weer gestegen tot 41 ton fosfor (P) per dag. Dit komt onder andere door stijgende inwoneraantallen maar ook door het toenemend gebruik van fosfaat houdende vaatwasmiddelen. Na 2010 fluctueert de hoeveelheid fosfor in het influent stabiel rond 36-37 ton P per dag omdat is overgegaan tot de productie van fosfaatarme vaatwasmiddelen, mede als gevolg van EU-regelgeving op dit gebied. 

Verwijderingsrendement rond 85 procent

Volgens de Europese Richtlijn Stedelijk Afvalwater moet het landelijk zuiveringsrendement voor zowel fosfor als stikstof minstens 75 procent bedragen. Deze doelstelling is voor fosfor reeds in 1996 behaald. In 2022 was het rendement voor fosfor 87,6 procent en voor stikstof 86 procent (CBS, 2024a,b). Door verbeterde zuiveringsprocessen is ook het zuiveringsrendement van zuurstofbindende stoffen toegenomen.