Visbestanden in de Noordzee, 1947-2013

Haring

De omvang van het bestand volwassen haring fluctueert sterk als gevolg van enerzijds overbevissing en anderzijds vangstbeperkende maatregelen. Na de sluiting van de haringvisserij begin jaren zeventig heeft de haringstand zich weer hersteld. Vanaf 1983 is de visserij op haring weer toegestaan. Vlak na 1990 zorgde overbevissing opnieuw voor een aanzienlijke afname van de haringstand. Door enkele sterke jaarklassen (1998, 2000) en vangstbeperkende maatregelen (1996: halvering toegestane haringvangst, beperking industrievisserij) groeide het haringbestand weer, en ligt zij sinds 1998 weer boven of rond de voorzorgsgrens van 1,3 miljard kg volwassen vis in de Noordzee. In 2013 bevindt het bestand volwassen haring zich met 2,0 miljard kg ruim boven de voorzorgsgrens.

Kabeljauw

Het bestand volwassen kabeljauw vertoont al sinds het begin van de jaren zeventig van de vorige eeuw een dalende trend. Sinds 1984 ligt het bestand onder de voorzorgsgrens van 150 miljoen kg en sinds 1997 onder de limietgrens van 70 miljoen kg. Dit laatste betekent dat er zo weinig volwassen kabeljauw in de Noordzee zwemt dat de voortplanting van de soort in gevaar komt. Na een historisch dieptepunt van 26 miljoen kg in 2006 is het kabeljauwbestand de laatste jaren weer toegenomen. In 2013 ligt de stand met 72 miljoen kg voor het eerst sinds 15 jaar weer net boven de limietgrens.
De Europese Unie stelde in 2004 herstelmaatregelen vast voor de kabeljauwbestanden in onder andere de Noordzee, Skagerrak en het oostelijk deel van het Kanaal (EG 423/2004). Omdat deze verordening weinig effectief bleek (het kabeljauwbestand vertoonde door te hoge bijvangsten nauwelijks herstel), werd in 2008 in een nieuwe verordening (EG 1342/2008) een langetermijn herstelplan vastgesteld dat gericht is op de verdere verlaging van de visserijsterfte.

Schol

Na een piek in de tweede helft van de jaren tachtig daalde het bestand volwassen schol begin jaren negentig in enkele jaren sterk om daarna gedurende een periode van ruim 10 jaar rond de voorzorgsgrens (230 miljoen kg) te blijven schommelen. Na 2008 herstelt het bestand zich sterk als gevolg van de verminderde visserijsterfte door een structurele verlaging van de TAC sinds eind jaren 90. In deze periode groeit de scholstand van 267 miljoen kg in 2008 naar een historisch hoog niveau van 663 miljoen kg in 2013.

Tong

Het bestand volwassen tong fluctueert vooral door sterke schommelingen in het aantal nakomelingen. Door overbevissing worden sterke jaarklassen (jaren met een grote productie van nakomelingen) weer snel opgevist. In de jaren zeventig en tachtig bevond de tongstand zich rond de voorzorgsgrens van 35 miljoen kg. Na een aantal jaren met een hoge stand begin jaren negentig daalde de omvang van het bestand weer en fluctueert sindsdien de meeste jaren tussen de voorzorgsgrens en limietgrens. In 2013 ligt het bestand volwassen vis met 51 miljoen kg boven de voorzorgsgrens.

Uitleg voorzorgsgrens en limietgrens

Voor het visserijbeheer is in de jaren 90 van de vorige eeuw de voorzorgbenadering op basis van het bestand volwassen vis ontwikkeld. Doel hiervan was overbevissing te voorkomen en de visbestanden gezond te houden zodat zij voor voldoende nakomelingen kunnen zorgen. Centraal in dit beheer staan de voorzorgsgrens en limietgrens. Daalt door overbevissing de omvang van een bestand volwassen vis tot onder de voorzorgsgrens, dan moeten maatregelen genomen worden om te voorkomen dat door verdere overbevissing het bestand verder daalt. Beneden de limietgrens komt de voortplanting in gevaar en is de kans op natuurlijk herstel gering omdat er nog maar weinig volwassen vis is om voor de voortplanting te zorgen.

Van bestand volwassen vis naar visserijsterfte

Op 30 mei 2013 bereikten het Europees Parlement en de Raad een politiek akkoord over het nieuwe visserijbeleid voor de komende 10 jaar. Het is aannemelijk dat het streven om het nieuwe visserijbeleid per 1 januari 2014 in werking te laten treden, behaald wordt (Europese Commissie, 2013).
Centraal in het nieuwe visserijbeleid staat het begrip duurzaamheid, zowel vanuit ecologisch, economisch als sociaal oogpunt (Maximum Sustainable Yield, MSY) (Europese Commissie, 2011). In het nieuwe beleid zal naast de omvang van het visbestand ook de hoogte van de visserijsterfte maatgevend zijn voor het beheer.

• Visvangst in de Noordzee, 2002-2023
• Visserijsterfte bij visbestanden in de Noordzee, 1947-2018