Visbestanden in de Noordzee, 1957-2009
U bekijkt op dit moment een archiefversie van deze indicator. De actuele indicatorversie met recentere gegevens kunt u via deze link bekijken.
Door overbevissing staan veel visbestanden in de Noordzee de laatste decennia onder druk. In 2009 bevindt het haringbestand zich in de gevarenzone. Het bestand volwassen kabeljauw ligt nu tien jaar onder de limietgrens.
Haring
De omvang van het bestand volwassen haring fluctueert sterk als gevolg van enerzijds overbevissing en anderzijds vangstbeperkende maatregelen. Na de sluiting van de haringvisserij begin jaren zeventig heeft de haringstand zich weer hersteld. Vanaf 1983 is de visserij op haring weer toegestaan. Rond 1990 zorgt overbevissing opnieuw voor een aanzienlijke afname van de haringstand. Door enkele sterke jaarklassen (1998, 2000) en vangstbeperkende maatregelen (1996: halvering toegestane haringvangst, beperking industrievisserij) groeit het haringbestand in de periode 2002 - 2005 weer boven de voorzorgsgrens. Sinds 2006 ligt het bestand volwassen haring weer onder de voorzorgsgrens (1,3 miljard kg).
Kabeljauw
Het bestand volwassen kabeljauw vertoont al sinds het begin van de jaren zeventig van de vorige eeuw een dalende trend. Sinds 1983 ligt het bestand onder de voorzorgsgrens (150 miljoen kg) en sinds 1999 onder de limietgrens (70 miljoen kg). Dit betekent dat het bestand de laatste tien jaar zo weinig volwassen vis bevat dat door een te lage voortplanting de kans op natuurlijk herstel nog maar gering is. Door een relatief goede voortplanting in 2005 is het kabeljauwbestand de laatste jaren iets toegenomen.
De Europese Unie stelt in 2004 herstelmaatregelen vast voor de kabeljauwbestanden in onder andere de Noordzee, Skagerrak en het Oostelijk Kanaal (EG 423/2004). Omdat deze verordening weinig effectief blijkt (de kabeljauwbestanden vertonen door te hoge bijvangsten weinig zichtbaar herstel), wordt in 2008 in een nieuwe verordening (EG 1342/2008) een langetermijn herstelplan vastgesteld dat gericht is op de verlaging van de visserijmortaliteit.
Schol
Na een piek in de tweede helft van de jaren tachtig daalt het bestand volwassen schol begin jaren negentig in enkele jaren sterk. Na 1993 ligt zij de meeste jaren tussen de voorzorgsgrens (230 miljoen kg) en de limietgrens (160 miljoen kg). In 2008 en 2009 groeit het bestand volwassen schol tot ruim boven de voorzorgsgrens.
Tong
Het bestand volwassen tong fluctueert door sterke schommelingen in het aantal nakomelingen. Door overbevissing worden sterke jaarklassen (jaren met een grote productie van nakomelingen) weer snel opgevist. In de jaren zeventig en tachtig van de vorige eeuw ligt de tongstand rond het voorzorgsgrens (35 miljoen kg). Na een periode met een hoge stand begin jaren negentig daalt de omvang van het bestand weer. Sinds 1996 ligt zij rond de voorzorgsgrens met in 1998 en 2007 een uitschieter naar beneden tot onder de limietgrens.
Uitleg voorzorgsgrens en limietgrens
Om overbevissing te voorkomen en de visbestanden gezond te houden, heeft men voor de omvang van het bestand volwassen vis per soort en zeegebied twee biologische grenzen vastgesteld. Daalt de omvang van een bestand volwassen vis tot onder de voorzorgsgrens, dan moeten maatregelen genomen worden om te voorkomen dat door overbevissing het bestand verder daalt tot onder de limietgrens. Beneden de limietgrens is de kans op natuurlijk herstel nog maar gering omdat er nog maar weinig volwassen vis is om voor de voortplanting te zorgen.
Bronnen
- EU (2004). Verordening (EG) nr 423/2004 van de Raad van 26 februari 2004 tot vaststelling van herstelmaatregelen voor bepaalde kabeljauwbestanden. Brussel : Publicatieblad van de Europese Unie.
- EU (2008). Verordening (EG) nr 1342/2008 van de Raad van 18 december 2008 tot vaststelling van een langetermijnplan voor kabeljauwbestanden en de bevissing van deze bestanden, en tot intrekking van Verordening (EG) nr. 423/2004. Brussel : Publicatieblad van de Europese Unie.
- ICES (2006). Fish stocks: counting the uncountable? Website International Council for the Exploration of the Sea, Kopenhagen.
- ICES (2009). ICES Advise on fish stocks. Website International Council for the Exploration of the Sea, Kopenhagen.
Relevante informatie
- Meer informatie over visbestanden en visvangst is te verkrijgen via de website van de International Council for the Exploration of the Sea.
Technische toelichting
- Naam van het gegeven
- Visbestanden in de Noordzee
- Omschrijving
- Ontwikkeling van de bestanden volwassen haring, kabeljauw, schol en tong in de Noordzee. De gegevens zijn afkomstig uit onderzoek door de International Council for the Exploration of the Sea (ICES). ICES is een internationale organisatie die onder andere de Europese Commissie adviseert over het beheer van de visbestanden.
- Verantwoordelijk instituut
- Centraal Bureau voor de Statistiek (CBS) op basis van gegevens van de International Council for the Exploration of the Sea (ICES).
- Berekeningswijze
- De visbestanden worden geschat op basis van onderzoek door ICES. De brochure Fish stocks: counting the uncountable? (ICES) beschrijft de gehanteerde werkwijze.
Om de omvang van de visbestanden te kunnen schatten, verzamelen de 19 bij ICES aangesloten landen de volgende basisgegevens:
1. (op vissersschepen): onder andere gegevens uit de logboeken van vissers, vragenlijsten (hoe is volgens de vissers de stand van de vispopulaties?), onderzoek aan de gevangen vis en aan de overboord gezette vis;
2. (in de havens): de gevangen vis wordt bemonsterd op leeftijd, lengte en voortplantingsgesteldheid. Met behulp van gegevens over de hoeveelheid officieel aangelande vis kan de officiële totale internationale vangst worden berekend.
3. inventarisatie met behulp van onderzoeksschepen op zee: Deze inventarisaties zijn gericht op zowel demersale (op de bodem levende) als pelagische (in de waterkolom levende) vissoorten. Het Noord-Atlantisch gebied is verdeeld in blokken van 1 graad lengte en 0,5 graad breedte. At random wordt een keuze gemaakt welke blokken moeten worden bemonsterd. Bemonstering van een blok gebeurt gedurende een standaardperiode van een half uur. In druk beviste zeegebieden als de Noordzee wordt elk blok een aantal maal bemonsterd. De International Bottom Trawl Survey (IBTS) vormt de grootste inventarisatie en vindt in het voorjaar en de herfst in de Noordzee plaats. Andere belangrijke inventarisaties zijn de Demersal Young Fish Survey (onder andere tong en schol in de Noordzee), en de North Sea Beam Trawl Survey (BTS) (ook gericht op tong en schol). Ofschoon er zo veel mogelijk wordt aangesloten bij het type vistuig dat vissers in de praktijk gebruiken, is het voor de standaardisatie van het onderzoek ook belangrijk dat de bemonstering zoveel mogelijk elk jaar met hetzelfde soort vistuig gebeurt. Behalve met vistuig wordt er ook akoustisch bemonsterd (vooral bij pelagische vissoorten als haring). Ook gebruikt men in bepaalde zeegebieden heel fijnmazige netten om zo inzicht te krijgen in het aantal eieren en larven.
Op basis van de duizenden basisgegevens maken de ICES-werkgroepen met behulp van wiskundige modellen (zoals Virtual Population Analysis (VPA)) een schatting van de visbestanden en een voorspelling van de vangst bij verschillende visserij intensiteiten. Meer informatie over de gebruikte programmatuur geeft de website van ICES. - Basistabel
- De website van ICES geeft een zoeksysteem voor het opzoeken van gegevens over de bestandsomvang en vangst per soort en zeegebied.
- Geografische verdeling
- Noordzee (ICES IV) voor schol en tong.
Noordzee (ICES IV) plus Skagerrak (deel van ICES IIIa) en oostelijk deel van het Kanaal (ICES VIId) voor kabeljauw.
Noordzee (ICES IV) plus Skagerrak, Kattegat (ICES IIIa) en het oostelijk deel van het Kanaal (ICES VIId) voor haring. - Andere variabelen
- Bestandsomvang, Total Allowable Catch (TAC), quotum per land, totale vangst en vangst per land voor diverse andere commerciële vissoorten en andere zeegebieden.
- Verschijningsfrequentie
- Jaarlijks
- Achtergrondliteratuur
- De website van ICES geeft informatie over de omvang van de visbestanden in de diverse zeegebieden. Daarnaast geeft deze website korte beschrijvingen van de berekeningswijze. Dit gebeurt onder andere in de brochure Fish stocks: counting the uncountable? en artikelen over de programmatuur die bij de berekeningen gebruikt wordt.
- Betrouwbaarheidscodering
- D (schatting gebaseerd op een aantal metingen en modelberekening)
Archief van deze indicator
Bekijk meer Bekijk minder
Referentie van deze webpagina
CLO (2009). Visbestanden in de Noordzee, 1957-2009 (indicator 0073, versie 10, ), www.clo.nl. Centraal Bureau voor de Statistiek (CBS), Den Haag; PBL Planbureau voor de Leefomgeving, Den Haag; RIVM Rijksinstituut voor Volksgezondheid en Milieu, Bilthoven; en Wageningen University and Research, Wageningen.
