Emissies naar riool door gebruik van geneesmiddelen 1990 - 2022
Door toenemend gebruik van geneesmiddelen neemt de emissie van geneesmiddelen op het riool langzaam toe. De toename houdt verband met de vergrijzing en de bevolkingsaanwas.
Emissieroute van geneesmiddelen
Naar schatting worden in Nederland per jaar minstens 190 ton geneesmiddelresten (gemeten als actieve stof) via de rioolwaterzuivering op het oppervlaktewater geloosd. De consumenten zijn de enige bron voor deze emissies. Door gebruik thuis, in ziekenhuizen of in instellingen belanden de medicijnresten via het toilet in het riool. De trend in deze emissie op het riool wordt bepaald door de bevolkingsaanwas. Rioolwaterzuiveringsinstallaties verwijderen niet alle resten van geneesmiddelen uit rioolwater. Daardoor komen geneesmiddelenresten uiteindelijk ook in het oppervlaktewater terecht. (Schouten, J, 2022).
Effecten
Geneesmiddelen zijn, net als gewasbeschermingsmiddelen, biologisch actieve stoffen. Uit laboratoriumonderzoek is gebleken dat geneesmiddelen effecten hebben op waterorganismen. Zo kunnen pijnstillers weefselschade veroorzaken bij vissen, kunnen anticonceptiemiddelen zorgen voor geslachtsverandering bij vissen en kan het gedrag van kleine waterkreeftjes en vissen veranderen door antipsychotica.
De omvang van het milieurisico kan niet precies in kaart worden gebracht omdat slechts van een fractie van de werkzame stoffen gegevens over hoeveelheden en effecten in het milieu bekend zijn. De drinkwaterkwaliteit is momenteel nog niet in het geding, maar in de toekomst kan de kwaliteit van de drinkwaterbronnen door vergrijzing (meer medicijngebruik) en klimaatverandering (langdurige lage waterstanden) onder druk komen te staan (Schouten, J, 2022, Moermond et.al, 2016).
Soorten geneesmiddelen in deze indicator
In deze indicator en ook in de andere indicatoren over emissies naar water zijn 5 veel gebruikte geneesmiddelen meegenomen: de pijnstiller Diclofenac, de bloeddrukverlager Metoprolol, het antibioticum Azithromycine, het anti-epilecticum Carbamazapine en het anti-diabetesmiddel Metformine. Voor de emissies van andere (resten van) medicijnen wordt verwezen naar de website van de Emissieregistratie.
Bronnen
- Emissieregistratie (2024). Website Emissieregistratie: jaarcijfers 2022. RIVM, Bilthoven; PBL, Den Haag; CBS, Den Haag; RWS-WVL, Lelystad; WEnR, Wageningen; Deltares, Utrecht; RVO, Utrecht en TNO, Utrecht.
- Moermond, C.T.A., et al. (2016). Geneesmiddelen en waterkwaliteit. RIVM Briefrapport 2016-0111. Rijksinstituut voor Volksgezondheid en milieu, Bilthoven.
- Schouten, J (2022). Medicijnresten in oppervlaktewater. Nederlands Tijdschrift voor Geneeskunde. 2022;166:D7201
Relevante informatie
- Belasting van het rioolstelsel
- Belasting van het oppervlaktewater door huishoudens
- Belasting van het oppervlaktewater vanuit riolering en waterzuivering
- Recente cijfers en beschrijvingen van gehanteerde berekeningswijzen (meta-informatie) kunnen in detail bekeken worden op de website van de Emissieregistratie.
Technische toelichting
- Naam van het gegeven
Emissie via riool van geneesmiddelen door huishoudens
- Omschrijving
De emissies via (afval)water naar riool geven een beeld van de verontreinigingen zoals ze uit de verschillende bronnen geloosd worden op het rioolstelsel. Voor geneesmiddelresten zijn consumenten de enige bron.
- Verantwoordelijk instituut
Centraal Bureau voor de Statistiek, in samenwerking met de Emissieregistratie (Rijksinstituut voor de Volksgezondheid en Milieuhygiëne, Planbureau voor de Leefomgeving, Centraal Bureau voor de Statistiek, Rijkswaterstaat-WVL, Deltares, Wageningen Environmental Research, TNO, Rijksdienst voor Ondernemend Nederland).
- Berekeningswijze
Voor een uitgebreide beschrijving van de berekeningsmethoden wordt verwezen naar de methodebeschrijvingen op de website van de Emissieregistratie.
- Basistabel
Alle data opvraagbaar op Emissieregistratie.
- Geografische verdeling
Nederland, provincie, stroomgebied, waterschap, afwateringseenheid.
- Andere variabelen
Belasting oppervlaktewater, bodememissies, emissies oppervlaktewater, luchtemissies, luchtemissies volgens IPCC.
In totaal circa 300 stoffen.
Circa 1600 emissieoorzaken en circa 1000 (individuele) puntbronnen.- Verschijningsfrequentie
In mei definitieve cijfers t-2.
- Achtergrondliteratuur
Methoden: op de website van Emissieregistratie achter Overzicht documenten.
Begrippen: op de website van Emissieregistratie achter Begrippenlijst.- Opmerking
Voor nadere uitleg over de begrippen emissies en belasting: zie: Emissies naar water: begrippen en definities
- Betrouwbaarheidscodering
Complex. Per bron of groep van bronnen is de betrouwbaarheidscodering te vinden in de factsheets op de website van de Emissieregistratie.
Archief van deze indicator
Bekijk meer Bekijk minder
Referentie van deze webpagina
CLO (2024). Emissies naar riool door gebruik van geneesmiddelen 1990 - 2022 (indicator 0592, versie 08, ), www.clo.nl. Centraal Bureau voor de Statistiek (CBS), Den Haag; PBL Planbureau voor de Leefomgeving, Den Haag; RIVM Rijksinstituut voor Volksgezondheid en Milieu, Bilthoven; en Wageningen University and Research, Wageningen.
