Zuivering van stedelijk afvalwater: zware metalen, 1990-2022

Rioolwaterzuiveringsinstallaties

Eind 2022 waren er in Nederland 313 rioolwaterzuiveringsinstallaties (RWZI’s) in werking. Vrijwel al het afvalwater van huishoudens en bedrijven, en hemelwater wat via dakgoten en straatkolken in het riool belandt, wordt gezuiverd in deze installaties. De rioolwaterzuivering is een taak van de waterschappen. In 2022 is in totaal 1,81 miljard m³ rioolwater verwerkt.

• Zie ook: Statline: Zuivering van stedelijk afvalwater; per regionale waterkwaliteitsbeheerder 

Door aanpak bronnen lagere aanvoer via influent

Hoewel de aanvoer van het volume afvalwater bij rioolwaterzuiveringsinstallaties in de periode 1990-2022 redelijk hetzelfde bleef, is voor de meeste metalen de aanvoer via het influent (het aangevoerde afvalwater) sterk gedaald. Voor cadmium, kwik, chroom en nikkel is de sanering van industriële bronnen de belangrijkste reden voor de daling. Door de invoering van loodvrije benzine is de afspoeling van lood vanaf wegen naar de riolering vrijwel tot nul gereduceerd. Ook bij koper en zink is de aanvoer iets verminderd. Voor alle metalen geldt dat de aanvoer verder verminderd kan worden via een gerichte bronaanpak.

In drogere jaren zoals 2003, 2006, 2018 en 2022 wordt er minder hemelwater aangevoerd op de riolen. Hierdoor worden er ook minder verontreinigingen door corrosie (bijvoorbeeld van zinken dakgoten) naar de riolen aangevoerd. In natte jaren zoals 2007 en 2015 zijn de meeste vrachten weer wat hoger. In 2022 zijn 7 van de 8 metalen gedaald ten opzichte van 2020 (in 2021 is de aanvoer niet geïnventariseerd). Dit kan deels zijn veroorzaakt door het feit dat de afvalwaterhoeveelheid in 2022 7 procent lager was dan in 2020.

Afwijkende trend bij arseen

Het metalloïde arseen vertoont een afwijkende, wat grillige trend. Arseen komt bijna overal van nature in de bodem (bijvoorbeeld zeeklei) en in het grondwater voor. Een deel van de aanvoer van arseen is dan ook het gevolg van drainage via lekke rioleringen, met name in zeekleigebieden. Daarnaast wordt arseen slecht verwijderd in de RWZI’s omdat het minder goed in het zuiveringsslib wordt opgenomen.

Licht fluctuerende zuiveringsrendementen

Voor de meeste metalen is het zuiveringsrendement ten opzichte van twintig jaar geleden licht gestegen maar de waardes fluctueren de laatste tien jaar licht. De hogere rendementen zijn vermoedelijk een gevolg van het feit dat het afvalwater in de huidige generatie rioolwaterzuiveringsinstallaties een langere verblijftijd heeft. Hierdoor kunnen de metalen beter aan het zuiveringsslib adsorberen. Voor metalen die in zeer lage concentraties voorkomen, zoals cadmium en kwik, kunnen de rendementen nogal fluctueren door incidenteel hoge concentraties en/of als waarden lager zijn dan de detectiegrens. 

Belasting oppervlaktewater sterk gedaald

Door de lagere aanvoer van de metalen en het verbeterde zuiveringsrendement is de lozing via het effluent voor de meeste metalen de laatste dertig jaar aanzienlijk afgenomen.

• Belasting van het oppervlaktewater