Flora van houtwallen, 1999-2011

Houtwallen, polderkaden en heggen

Houtwallen zijn lijnvormige, vaak op een aarden wal gelegen beplantingen met struiken en bomen. Houtwallen komen veel voor op de hogere zandgronden. Ook de in het veengebied aangelegde polderkaden die met bomen en struiken zijn beplant, rekenen we tot de houtwallen, evenals vergelijkbare structuren zoals de meidoornhagen in het uiterwaardengebied. Voor het boerenbedrijf waren de houtwallen vroeger van belang als eigendomsscheiding, als vee- & wildkering en voor de levering van boerengeriefhout. Tegenwoordig is het agrarische belang ervan sterk verminderd en houtwallen zijn niet meer noodzakelijk voor de uitoefening van het boerenbedrijf. Veel houtwallen zijn daardoor uit het landschap verdwenen, vooral in die gebieden waar ruilverkaveling heeft plaatsgevonden. Het ecologisch belang van houtwallen is nog wel hoog omdat ze fungeren als verbindingszone tussen natuurgebieden en omdat de vruchtdragende soorten (meidoorns, bessen, rozenbottels etc.) een belangrijke voedselbron zijn voor de (avi)fauna. Houtwallen, kaden en heggen hebben bovendien een grote cultuurhistorische, landschappelijke en recreatieve waarde.
Voorbeelden van landschappen in Nederland met een hoge dichtheid aan houtwallen zijn de Achterhoek, Noord-Oost Twenthe en het gebied van de Drentsche Aa.

• Nationaal Landschap Winterswijk
• Nationaal Landschap Noordoost-Twente
• Nationaal Landschap Drentsche Aa

Voedselrijkdom

Net als voor veel andere halfnatuurlijke landschapselementen in het agrarisch gebied blijkt uit het florameetnet dat sinds de start van de metingen in 1999 de voedselrijkdom in houtwallen (verder) is toegenomen. Dit is te zien aan de toename van het aandeel soorten van voedselrijke omstandigheden en de toename van de gemiddelde Ellenberg indicatiewaarden voor stikstof. Het aandeel soorten van voedselarme omstandigheden is gedaald, maar deze daling is niet significant. Het laatste jaar is echter een daling van de voedselrijke soorten te zien.

• Verzuring, vermesting en verdroging vegetatie, 1999-2012

Soorten van houtwallen

In de houtwallen neemt de gemiddelde bedekking met ruigtesoorten tussen 1999 en 2009 toe. Ruigtesoorten zijn hoogopschietende kruiden en grasachtigen die profiteren van voedselrijke omstandigheden. De toename van de ruigtekruiden gaat in de houtwallen gepaard aan afname van de bedekking met grassen. De ontwikkelingen in het laatste jaar laat echter geen verdere toename zien.
Ontwikkelingen per soort kunnen alleen voor de meer algemene soorten worden bepaald. Daarbij blijkt dat van de ruigtesoorten vooral bramen en grote brandnetel toenemen en dat bij de grassen gladde witbol afneemt.
In de bedekking van besdragende bomen en struiken als geheel is geen verandering te zien. Wel is er een verschuiving tussen de soorten, waarbij eenstijlige meidoorn afneemt en hulst juist toeneemt.
Naast veranderingen in de voedselrijkdom kunnen ook veranderingen in het beheer een belangrijke oorzaak zijn van de geconstateerde veranderingen in de soortensamenstelling.