Zwaveldioxideconcentratie, 1985-2008
U bekijkt op dit moment een archiefversie van deze indicator. De actuele indicatorversie met recentere gegevens kunt u via deze link bekijken.
De concentratie van zwaveldioxide (SO2) in Nederland is de afgelopen decennia sterk gedaald. De daling is de laatste jaren wel afgezwakt.
In Nederland daalde de jaargemiddelde zwaveldioxideconcentratie op regionale achtergrondstations over de afgelopen 20 jaar van ongeveer 20 µg/m3 naar minder dan 2 µg/m3. Dit is het gevolg van emissiereducties in binnen- en buitenland bij de belangrijkste bronnen van zwaveldioxide, zoals elektriciteitscentrales, raffinaderijen, industrie en verkeer. De eerste drie sectoren hebben verreweg de meeste uitstoot. De emissiereducties zijn bereikt door energiebesparing, door gebruik van laagzwavelige brandstoffen en door toepassing van rookgasontzwaveling. De concentraties in de winter zijn licht hoger dan jaargemiddeld. Dit komt door een aantal processen, zoals verhoogde aanvoer door continentale windrichtingen, hogere emissies door ruimteverwarming in het buitenland en een minder gunstige atmosferische verspreiding.
Europese normen voor zwaveldioxide
De Europese Unie (EU) heeft een aantal grenswaarden voor zwaveldioxideconcentraties vastgesteld ter bescherming van de volksgezondheid en ecosystemen.
- Voor de bescherming van ecosystemen tegen de effecten van langdurige blootstelling geldt een grenswaarde van 20 µg/m3. Deze geldt zowel voor de concentratie gemiddeld over het kalenderjaar als over het winterhalfjaar.
- Voor de bescherming van de mens tegen piekconcentraties van zwaveldioxide heeft de EU twee grenswaarden en een alarmdrempel vastgesteld. De daggemiddelde zwaveldioxideconcentratie mag de grens van 125 µg/m3 niet vaker dan drie keer per jaar overschrijden. Voor uurgemiddelde concentraties geldt een grenswaarde van 350 µg/m3 die niet meer dan 24 keer per jaar mag worden overschreden. De alarmdrempel voor zwaveldioxide wordt overschreden, als boven een gebied van minstens 100 km2 of een volledige zone of agglomeratie indien deze een kleinere oppervlakte beslaat de uurgemiddelde zwaveldioxideconcentratie drie uur achtereen of langer boven de 500 µg/m3 blijft.
Grenswaarden zwaveldioxide niet meer overschreden sinds 1998
De EU-grenswaarde voor de zwaveldioxideconcentratie ter bescherming van ecosystemen (20 µg/m3) is sinds 1998 nergens in Nederland overschreden. De daggemiddelde en uurgemiddelde zwaveldioxideconcentraties liggen sinds respectievelijk 1994 en 1990 onder de norm. Na 1987 heeft in Nederland geen overschrijding van de alarmdrempel plaatsgevonden. Piekconcentraties, dat wil zeggen uurgemiddelde zwaveldioxideconcentraties boven 500 µg/m3, komen niet meer voor anders dan als gevolg van incidentele technische storingen bij industriële processen met zwavelhoudende stoffen.
Bronnen van zwaveldioxide
Emissie van zwaveldioxide naar de lucht vindt voornamelijk plaats bij gebruik van zwavelhoudende brandstoffen. Belangrijke bronnen in Nederland zijn elektriciteitscentrales, raffinaderijen, industrie en verkeer. Internationale zeescheepvaart is als bron van zwaveldioxide de laatste 10 jaar in belang toegenomen, zowel absoluut als relatief. De zwaveldioxide-emissie van internationale zeescheepvaart op het Nederlands continentaal plat is tussen 1990 en 2006 met ruim 20% toegenomen. Door succesvolle inspanningen om zwaveldioxide-emissies op het land te reduceren is de zeescheepvaart op het Nederlands continentaal plat nu als zwaveldioxidebron in grootte vergelijkbaar met de totale Nederlandse zwaveldioxide-emissie.
Beleid
De EU heeft als onderdeel van haar luchtkwaliteitsbeleid een maximale emissie per land van een aantal luchtverontreinigende stoffen, waaronder zwaveldioxide, vastgesteld. Dit is het zogenaamde Nationaal Emissie Plafond (NEC). Daarnaast is de Europese Commissie in 2001 gekomen met het zogenoemde CAFE-programma (Clean Air for Europe). Dit is een programma van de Europese Commissie om de verzuring en de luchtverontreiniging in de Europese Unie op een geïntegreerde wijze aan te pakken. Als vervolg hierop heeft de Europese Commissie in 2005 de Thematische strategie voor luchtverontreiniging gelanceerd. Hierbij worden zowel luchtkwaliteitsdoelstellingen als bronbeleid en emissieplafonds als instrumenten ingezet. Het programma beoogt op deze wijze de effectiviteit van beleid te vergroten en de kosten van de bestrijding van luchtverontreiniging te verlagen.
De NEC-richtlijn wordt momenteel herzien. In de nieuwe richtlijn zullen nieuwe emissieplafonds - waaronder voor zwaveldioxide - voor 2020 worden opgenomen.
De International Maritime Organisation (IMO) heeft in 1997 een protocol uitgegeven om emissies van onder andere zwaveldioxide te verminderen. Dit protocol, MARPOL Annex VI, stelt grenzen aan het zwavelgehalte van scheepsbrandstoffen. In 2005 is er een aanvulling op dit protocol gekomen waarin bepaalde gebieden, waaronder de Noordzee, zijn aangewezen waar de grenzen van het zwavelgehalte van scheepsbrandstoffen strenger zijn dan daarbuiten.
De IMO heeft in oktober 2008 voorstellen voor aanpassingen aan het protocol aangenomen die nieuwe grenzen stelt om de uitstoot van zwaveldioxide en stikstofoxiden door schepen te verminderen (IMO, 2008). Deze aanpassingen heb onder andere betrekkingen op een verdere, gefaseerde, verlaging van het zwavelgehalte in scheepsbrandstoffen.
Effecten van zwaveldioxide op mens en natuur
Hoge concentraties van zwaveldioxide hebben negatieve effecten op mens, dier en plant. Zo draagt zwaveldioxide onder andere bij aan de verzuring van ecosystemen. Zwaveldioxide wordt in de lucht voor een deel omgezet in sulfaatdeeltjes. Sulfaatdeeltjes hebben een direct koelend effect op het klimaat.
Bronnen
- EU (2008). Richtlijn 2008/50/EG van het Europees Parlement en de Raad van 20 mei 2008 betreffende de luchtkwaliteit en schonere lucht voor Europa. Publicatieblad van de Europese Unie L 152/1.
- EU (2001) Richtlijn 2001/81/EG van het Europees parlement en de raad van 23 oktober 2001 inzake nationale emissieplafonds voor bepaalde luchtverontreinigende stoffen. Publicatieblad van de Europese Gemeenschappen No L 309/22.
- EU (2005). Thematische strategie inzake luchtverontreiniging.
- IMO (2008). Revised MARPOL Annex VI adopted 10 October 2008: Resolution of the Marine Environment Protection Committee 176(58) Amendments to the Annex of the Protocol of 1997 to amend the International Convention for the Prevention of Pollution from Ships, 1973, as modified by the Protocol of 1978, relating thereto. [Zie bij "Marine Environemnt']
- PBL/RIVM (2009). Gegevens gebaseerd op metingen van het Landelijk Meetnet Luchtkwaliteit van het Rijksinstituut voor Volksgezondheid en Milieu; bewerkt door het Planbureau voor de Leefomgeving.
- Staatsblad (2001). Besluit van 11 juni 2001, houdende uitvoering van de richtlijn 1999/30/EG van de Raad van de Europese Unie van 22 april 1999, betreffende grenswaarden zwaveldioxide, stikstofdioxide en stikstofoxiden, zwevende deeltjes en lood in de lucht (PbEG L 163) en de richtlijn 92/62/EG van de Raad van de Europese Unie van 27 september 1996 inzake de beoordeling van de luchtkwaliteit (PbEG L 296) (Besluit luchtkwaliteit). Staatsblad 269, 1-58.[Zoek bij Staatsblad op 'Besluit luchtkwaliteit')
Relevante informatie
- Nationale luchtkwaliteit: beleid
- Nationale luchtkwaliteit: overzicht normen
- Vermesting en verzuring: beleid
- Vermesting en verzuring: oorzaken en effecten
- Grootschalige luchtverontreiniging de "National Emission Ceilings": emissies, 1990 - 2021
- Emissies naar lucht per doelgroep, 2010
- Emissies naar lucht door verkeer en vervoer, 1990-2021
- Overzicht milieuthema's en effecten op de natuur
- Voor een nadere uitleg over de implementatie van de Europese regelgeving voor lucht in de Nederlandse wetgeving zie Handboek Implementatie milieubeleid EU in Nederland.
- Beijk, R., Mooibroek, D., Hoogerbrugge, R. (2009). Jaaroverzicht Luchtkwaliteit 2007. Rapport 680704005, Rijkinstituut voor Volksgezondheid en Milieu, Bilthoven.
- Beijk, R., Mooibroek, D., Hoogerbrugge, R. (2007). Jaaroverzicht Luchtkwaliteit 2003-2006. Rapport 680704002, Rijkinstituut voor Volksgezondheid en Milieu, Bilthoven.
- Informatie over de actuele en toekomstige ontwikkelingen voor verzuring is te vinden in Milieubalans 2008 en Milieuverkenning 6 2006-2040.
Technische toelichting
- Naam van het gegeven
- -
- Omschrijving
- -
- Verantwoordelijk instituut
- -
- Berekeningswijze
- -
- Basistabel
- -
- Geografische verdeling
- -
- Verschijningsfrequentie
- -
- Betrouwbaarheidscodering
- -
Archief van deze indicator
Bekijk meer Bekijk minder
Referentie van deze webpagina
CLO (2009). Zwaveldioxideconcentratie, 1985-2008 (indicator 0441, versie 06, ), www.clo.nl. Centraal Bureau voor de Statistiek (CBS), Den Haag; PBL Planbureau voor de Leefomgeving, Den Haag; RIVM Rijksinstituut voor Volksgezondheid en Milieu, Bilthoven; en Wageningen University and Research, Wageningen.