Ruimtelijke ontwikkelingen in het kustfundament, 2000 - 2021

Restricties bouwen in het kustfundament

Het kustfundament omvat het gehele zandgebied, nat en droog, dat als geheel van belang is als drager van functies in het kustgebied. Het rijk waarborgt voor de realisatie van een duurzame veiligheid tegen overstroming vanuit zee dat in het kustfundament voldoende ruimte beschikbaar is en blijft voor de versterking van de zeewering. Aan de landzijde omvat het kustfundament alle duingebieden en alle daarop gelegen harde zeeweringen met de ruimtereservering voor tweehonderd jaar zeespiegelstijging en omvat daar waar de duinen breder zijn dan de waterkering het gehele duingebied. In de praktijk valt de begrenzing dan samen met de grenzen van natuurbeschermingsgebieden, de het Natuurnetwerk Nederland en de Vogel- en Habitatrichtlijngebieden.

Geringe toename van het aantal woningen in het kustfundament

Het totaal aantal woningen is in het kustfundament is in de periode 2000 - 2021 met gemiddeld 1 % per jaar toegenomen. De ontwikkelingen hebben zich vooral voorgedaan binnen bestaand bebouwd gebied (92%). Tussen 2012 en 2021 is het aantal woningen binnen het bestaand bebouwd gebied met 2003 woningen (7 %) toegenomen. Buiten bestaand bebouwd gebied is in die periode het aantal met 311 woningen (11 %) toegenomen.
Om het zandige systeem van de kust integraal te kunnen beheren wordt het kustfundament ruimtelijke beschermd in het Besluit algemene regels ruimtelijke ordening (Barro).
Binnen bestaand bebouwd gebied zijn geen restricties. Buiten stedelijk gebied is bij uitzondering nieuwe bebouwing mogelijk. Uitzonderingen zijn opgenomen in het Barro artikel 2.3.5 Bouwen in het kustfundament buiten stedelijk gebied.

In 2019 is de 'geometrische begrenzing van het kustfundament' ongewijzigd opgenomen in artikel 2.7 van de Omgevingsregeling; de geometrische begrenzing is vastgelegd in bijlage III (Staatscourant 2019, nr.56288).
De kustveiligheid wordt geborgd in combinatie met behoud en ontwikkeling van functies in de kust (zoals ecologie, recreatie, zeehaven, zeescheepvaart) zolang deze functies de waterveiligheid niet in gevaar brengen.
Niet nagegaan is of bebouwing buiten het kustfundament in overeenstemming is met de hierboven genoemde restrictie. In onderstaande tabel zijn de gemeenten opgenomen waar zich de grootste wijzigingen hebben voorgedaan wat betreft de toename van het aantal woningen in het kustfundament.
Het CBS heeft in 2021 met terugwerkende kracht tot 2012 correcties aangebracht in het CBS Woningregister. De cijfers in deze Monitor NOVI wijken daarom af van eerder gepubliceerde cijfers in de voorgaande Monitor Infrastructuur en Ruimte.

Toename van het aantal woningen in gemeenten vooral binnen bestaand bebouwd gebied

In tabel 1 is de toename van het aantal woningen in gemeente voor de periode 2000-2021 weergegeven. In de periode 2012 - 2021 is het aantal woningen binnen het bestaand bebouwd gebied het sterkst toegenomen in de gemeenten Den Haag (1398), Zandvoort (315) en Katwijk (143) en Westland (79). Buiten het bestaand bebouwd gebied was de grootste toename van het aantal woningen in deze periode in de gemeenten Zandvoort (99), Sluis (68), Rotterdam (63) en Katwijk (43).

Nationaal belang en opgave

Het kustfundament is in de NOVI als nationaal belang opgenomen onder punt 14 'Waarborgen van de waterveiligheid en de klimaatbestendigheid' (IenW 2020)
Als opgave is geformuleerd; het onderhouden, versterken en het reserveren van voldoende ruimte voor primaire keringen, duinen, het kustfundament en stormvloedkeringen om overstromingen te voorkomen. Het streven is dat in 2050 alle primaire keringen aan de nieuwe normen voldoen;

Monitoring Kustpact

De rijksoverheid maakt in het waterveiligheidsbeleid voor bebouwing aan de kust onderscheid in drie zones:

• Kustfundament buiten bestaand bebouwd gebied. In het kustfundament buiten het stedelijk gebied staat het Rijk vanuit een oogpunt van waterveiligheid geen nieuwe bebouwing toe. Alleen tijdelijke bebouwing, zoals vakantiehuisjes boven de gemiddelde hoogwaterlijn op het strand, is toegestaan, evenals bebouwing van openbaar belang.
• Kustfundament binnen bestaand bebouwd gebied. In het kustfundament binnen het bestaand bebouwd gebied gelden deze beperkingen niet. Wel stelt het Rijk beperkingen voor gronden die behoren tot primaire waterkeringen en waterstaatkundige beschermingszones.
• Binnenduinrand landwaarts van het kustfundament. In de binnenduinrand landwaarts van het kustfundament stelt het Rijk geen ruimtelijke restricties vanuit het oogpunt van waterveiligheid. Of bouwactiviteiten zijn toegestaan, hangt hier af van het beleid van provincies en gemeenten.

De toename van het aantal recreatiewoningen in de kustzone in afgelopen jaren vond vooral plaats in de binnenduinrand, landwaarts van het kustfundament. Vanuit een oogpunt van waterveiligheid geldt daar geen beperking aan de ontwikkeling van bebouwing.
De Rijksoverheid heeft - naar aanleiding van maatschappelijke onrust over de toename van bebouwing in de kuststrook - met gemeenten, provincies, natuur- en milieuorganisaties en organisaties voor recreatieondernemers het Kustpact afgesloten (IenM 2017).
Om de ontwikkeling van de recreatieve bebouwing, de kernkwaliteiten en collectieve waarden te volgen, hebben de partners van het Kustpact een Kustpactmonitor opgezet. Informatie over de voortgang van het kustpact en de opzet van de monitoring van het kustpact is opgenomen in een brief dd. 2 juli 2021 van de Minister BZK over de voortgang kustpact (BZK 2021); De hoofdlijnen van de Kustpactmonitor zijn ook opgenomen in de Monitor NOVI en op het CLO.