Winning oppervlaktedelfstoffen, 2004-2021
In Nederland worden veel bouwmaterialen zoals grind, zand en klei als oppervlaktedelfstoffen gewonnen. Deze primaire bouwgrondstoffen worden gebruikt in verschillende bouwprojecten, variërend van woningen en kantoorgebouwen tot wegen, bruggen en viaducten.
Winning van oppervlaktedelfstoffen
In Nederland wordt een aanzienlijke hoeveelheid oppervlaktedelfstoffen gewonnen, waaronder grind, industriezand, ophoogzand en klei. Deze grondstoffen worden ingezet in de bouwindustrie, niet alleen voor de constructie van woningen en utiliteitsbouw (kantoren, winkels, etc), maar ook voor infrastructuurprojecten zoals wegen, bruggen en viaducten.
Gedurende de afgelopen tien jaar bedroeg de gemiddelde jaarlijkse reguliere winning van primaire bouwgrondstoffen in Nederland 90 miljoen ton. Hiervan bestaat 5 procent uit grove granulaten (voornamelijk grind), 15 procent uit fijne granulaten (vooral beton- en metselzand), 74 procent uit ophoogzand en 6 procent uit overige bouwgrondstoffen (zoals ander industriezand, klei en mergel). Naast de reguliere winning vindt er in de Noordzee ook niet-reguliere winning van ophoogzand plaats. Dit wordt geregeld gebruikt voor opspuiten van stranden ten behoeve van de kustverdediging (zandsuppletie). En daarnaast incidenteel voor landaanwinning, zoals bij de aanleg van de Tweede Maasvlakte. Deze niet-reguliere winning kan van jaar tot jaar sterk variëren.
Winplaatsen
Hoewel klei, zand en grind in de Nederlandse bodem voorkomen, verschilt de samenstelling en ligging ervan per locatie en bodemlaag. Bruikbare klei en grof industriezand worden voornamelijk aangetroffen in Oost- en Zuid-Nederland, langs de bovenstroomse delen van de grote rivieren (Rijn en Maas). Verder stroomopwaarts langs de Maas komt grind voor in Midden- en Zuid-Limburg. Fijner ophoogzand wordt door heel Nederland en zelfs in de Noordzee aangetroffen. Mergel komt voor in Zuid-Limburg en Gelderland (bij Winterswijk).
De meeste oppervlaktedelfstoffen worden gewonnen in enkele Rijkswateren, waaronder de Noordzee, Zeeuwse Delta en het IJsselmeer. Hierbij gaat het hoofdzakelijk om ophoogzand. Voor de landlocaties bevindt het zwaartepunt van winning zich in de provincies Limburg, Gelderland en Noord-Brabant, waar ook het grootste deel van het beton- en metselzand en grind wordt gewonnen. De winning van mergelsteen vindt alleen nog maar in zeer beperkte mate plaats in Zuid-Limburg.
Bronnen
- CBS (2020 t.e.m. 2021) Jaarlijkse enquête winning en voorraden oppervlaktedelfstoffen in opdracht van het ministerie van I&W.
- H2H advies (2015, 2016, 2018). Rapportage Monitoring bouwgrondstoffen (2013, 2014, 2015-2016. H2H advies in opdracht van Ministerie van Infrastructuur en Milieu (2013, 2014), respectievelijk Ministerie van Infrastructuur en Waterstaat (2015-2016).
- MWH (2013, 2014). Oppervlaktedelfstoffen in Nederland, Periode 2002 t/m 2011. MWH in opdracht van het Ministerie van Infrastructuur en Milieu. MWH, Delft, Arnhem, Amsterdam.
- MWH (2011 t.e.m. 2014). Productie en verbruik van beton- en metselzand en (gebroken) grind in 2009 t.e.m. 2012, Stand van het Zand XV t/m XVIII / Lint aan het Grind XIII t/m XVI. In opdracht van het Ministerie van Infrastructuur en Milieu. MWH, Delft, Arnhem, Amsterdam.
- LCCO (diverse jaren). Overzichten inventarisatie gewonnen hoeveelheden oppervlaktedelfstoffen. Landelijke Commissie voor de Coördinatie van het Ontgrondingenbeleid, Werkgroep Inventarisatie Gegevens (cijfers t/m 2008).
Technische toelichting
- Naam van het gegeven
Winning oppervlaktedelfstoffen
- Omschrijving
Ontwikkeling van de winning, invoer, uitvoer en het verbruik van de oppervlaktedelfstoffen grind, steenslag, ophoogzand, beton- en metselzand, overig industriezand, klei en mergel.
- Verantwoordelijk instituut
Centraal Bureau voor de Statistiek
- Berekeningswijze
De gegevens over de winning van oppervlaktedelfstoffen zijn verzameld via een enquête onder de vergunningverlenende instanties (provincies, diensten Rijkswaterstaat, RVB Breda).
Tot en met 2008 is de gegevensverzameling uitgevoerd door Rijkswaterstaat Waterdienst. Van 2009 tot en met 2012 gebeurde dit door MWH in opdracht van het Ministerie van Infrastructuur en Milieu. Van 2013 tot en met 2019 voerde H2Hadvies de gegevensverzameling uit in opdracht van het Ministerie van Infrastructuur en Milieu, rep. Ministerie van Infrastructuur en Waterstaat. Vanaf 2019 voert het CBS de gegevensverzameling zelf uit in opdracht van het Ministerie van Infrastructuur en Waterstaat.
- Basistabel
Op basis van gegevens van Rijkswaterstaat Waterdienst (tot 2009), MWH (2009-2012) en H2H (vanaf 2013-2019), CBS (2020-huidig).
- Geografische verdeling
Nederland
- Verschijningsfrequentie
Jaarlijks
- Achtergrondliteratuur
Rapportage Monitoring Bouwgrondstoffen (H2H advies, 2013-2016)
Oppervlaktedelfstoffen in Nederland, Periode 2003 t/m 2012 (LCCO, MWH)
Productie en verbruik van beton- en metselzand en (gebroken) grind, Stand van het Zand XV t/m XVIII / Lint aan het Grind XIII t/m XVI (MWH)
- Betrouwbaarheidscodering
Cijfers over winning : A (integrale enquête)
Archief van deze indicator
Referentie van deze webpagina
CLO (2024). Winning oppervlaktedelfstoffen, 2004-2021 (indicator 3000, versie 01, ), www.clo.nl. Centraal Bureau voor de Statistiek (CBS), Den Haag; PBL Planbureau voor de Leefomgeving, Den Haag; RIVM Rijksinstituut voor Volksgezondheid en Milieu, Bilthoven; en Wageningen University and Research, Wageningen.
