Index Natuur en Landschap

Natuurtaal Index NL

De Index Natuur en Landschap (Index NL) is een natuurtypologie, die de natuur beschrijft in verschillende natuurtypen met een hiërarchische onderverdeling in beheertypen. De beheertypen zijn geschikt om het beheer aan te sturen en vormen de basis voor afspraken over doelen en middelen tussen provincie en beheerder. Een beheertype is dus geen beheervorm zoals geïntegreerd bosbeheer, maar een specifiek type natuur, waarbij een bepaald beheer hoort. Voorbeelden van beheertypen zijn 'droge heide', 'vochtige heide', 'duinbos', en 'zandverstuiving'. De getoonde kaart toont de ligging van de natuurtypen en de onderliggende beheertypen van de beheertypenkaart voor het onderdeel Natuur, geaggregeerd tot een algemenere ecosysteemindeling.

• De Index bestaat uit de onderdelen Natuur (N), Agrarische natuur (A) en Landschapselement (L).
• Natuur. Voor natuurbeheer worden zeventien samenvattende natuurtypen onderscheiden met een onderverdeling naar 48 beheertypen. Deze beheertypen zijn gebaseerd op natuurbeheer en abiotische condities zoals waterhuishouding en voedselrijkdom. De beheertypen bevatten een omschrijving van een bepaald type natuur en zijn opgebouwd uit een gemiddeld pakket van maatregelen waarvoor één standaardkostprijs is berekend.
• Agrarische natuur. Voor het agrarisch natuurbeheer worden zeven agrarische natuurtypen onderscheiden met een onderverdeling van in totaal 18 beheertypen. De agrarische beheertypen bevatten een stelsel van pakketgroepen met concrete beheermaatregelen waaraan de agrariër zich dient te houden, waarbij deelname aan een collectief beheerplan is vereist. De vergoeding wordt toegekend op basis van inkomstenderving en uitvoeringskosten. Daarbinnen zijn weer beheerpakketten met beheervoorschriften opgesteld.
• Landschapselement. De landschappelijke elementen worden ingedeeld in vier typen. Deze vier typen hebben een onderverdeling van in totaal dertien beheertypen.

Natuurbeheerplannen provincies

Het natuurbeheerplan is een instrument waarmee tot op gebiedsniveau uitwerking wordt gegeven aan de provinciale natuurdoelen. Centraal in het natuurbeheerplan staat de begrenzing van de beheertypen uit de Index Natuur & Landschap. Per gebied wordt concreet aangegeven welk beheertype voor subsidie in aanmerking komt en welke voorwaarden daarbij gelden. In het Subsidiestelsel Natuur en Landschap (SNL) kan alleen voor de beheertypen opgenomen in het natuurbeheerplan subsidie worden verstrekt.

Het natuurbeheerplan bestaat uit een beheertypenkaart (in de indicator opgenomen) en een ambitiekaart. Op de beheertypenkaart staat de actuele natuursituatie voor het natuurbeheer en locaties met subsidiemogelijkheden voor het agrarisch natuurbeheer. Op de ambitiekaart (niet weergegeven) staat de ambitie van de provincies voor de natuur De ambitiekaart geeft aan welk type men in vijf tot tien jaar zou willen realiseren. In de gebieden waar de ambitie hoger is en de natuurkwaliteit verbeterd kan worden, kan men in aanmerking komen voor de subsidie Kwaliteitsimpuls natuur en landschap (SKNL) of voor inrichtingssubsidie. Deze kaart kan niet zonder de informatie uit de natuurbeheerplannen worden gebruikt.

Monitoring natuurkwaliteit

De Index NL is niet alleen een instrument voor de sturing op doelen en de financiering van het natuur- en landschapsbeheer, maar ook voor de monitoring van de natuurkwaliteit. Bij de uitwerking van de kwaliteitsniveaus voor de beheertypen zijn de volgende parameters van belang: flora en fauna, structuur, abiotiek en ruimtelijke condities. Grootschalige dynamische natuur wordt bovendien beoordeeld op het voorkomen van landschapsvormende processen en op sleutelsoorten die bij een dergelijk landschap horen, zoals de bever en het wild zwijn. Vervolgens is voor elke parameter voor elk beheertype afgesproken hoe de kwaliteit bepaald kan worden: hoeveel en welke soorten dienen dan aanwezig te zijn, om welke waterstanden gaat het, welke structuurelementen zijn van belang etc. Deze criteria worden gebruikt voor een beoordeling in kwaliteitsklassen 'hoog, 'midden' en 'laag'. Om de (veranderingen in) kwaliteit te bepalen, is een basismonitoring opgezet. De basismonitoring bestaat uit de vegetatiekarteringen, inventarisaties van drie soortengroepen (voornamelijk vogels, planten en vlinders) en metingen van milieucondities (verdroging, vermesting, verzuring en ruimtelijke condities) en structuurkenmerken van de terreinen. De afgebeelde kaart is de basis voor deze monitoring en beoordeling. Momenteel wordt data verzameld volgens de werkwijze van de Index NL (BIJ12, 2018) In afwachting op van de monitoringgegevens is de natuurkwaliteit voor flora en fauna en milieucondities berekend volgens een benadering van de werkwijze.
=> Flora en fauna: Ecosysteemkwaliteit (areaal), 1994-2017
=> Abiotiek (pH): Geschiktheid zuurgraad bodem verzuringsgevoelige landnatuur, 2018
=> Abiotiek (grondwaterstand): Geschiktheid grondwaterstand verdrogingsgevoelige landnatuur, 2018