Index Natuur en Landschap

Natuurtaal Index NL

De Index Natuur en Landschap (Index NL) is een natuurtypologie, die de natuur beschrijft in verschillende natuurtypen met een hiërarchische onderverdeling in beheertypen. De beheertypen zijn geschikt om het beheer aan te sturen en vormen de basis voor afspraken over doelen en middelen tussen provincie en beheerder. Een beheertype is dus geen beheervorm zoals geïntegreerd bosbeheer, maar een specifiek type natuur, waarbij een bepaald beheer hoort. Voorbeelden van beheertypen zijn 'droge heide', 'vochtige heide', 'duinbos', en 'zandverstuiving'. De getoonde kaart toont de ligging van de natuurtypen en de onderliggende beheertypen van de beheertypenkaart voor het onderdeel Natuur, geaggregeerd tot een algemenere ecosysteemindeling.

• De Index bestaat uit de onderdelen Natuur (N), Agrarische natuur (A) en Landschapselement (L).
• Natuur. Voor natuurbeheer worden zeventien samenvattende natuurtypen onderscheiden met een onderverdeling naar 49 beheertypen. Deze beheertypen zijn gebaseerd op natuurbeheer en abiotische condities zoals waterhuishouding en voedselrijkdom. De beheertypen bevatten een omschrijving van een bepaald type natuur en zijn opgebouwd uit een gemiddeld pakket van maatregelen waarvoor één standaardkostprijs is berekend.
• Agrarische natuur. Vanaf 2016 is de regeling Agrarisch Natuur- en Landschapsbeheer (ANLb) van kracht. De regeling is georganiseerd volgens een collectieve en gebiedsgerichte aanpak. De kern van het ANLb is een leefgebiedenbenadering gericht op 68 beschermde soorten van de Vogel- en Habitatrichtlijnen die (deels) afhankelijk zijn van het agrarisch gebied. Binnen de regeling zijn de volgende leefgebieden onderscheiden: open grasland, open akkerland, natte en droge dooradering. Daarnaast is er een categorie water en een categorie klimaatbeheergebieden voor onder andere het verbeteren van de waterkwaliteit en het vasthouden van water. De beheerpakketten op basis van ANLb worden vastgesteld door de agrarische collectieven. 
  Zie ook de indicator over agrarisch natuurbeheer.
• Landschapselementen. De landschappelijke elementen worden ingedeeld in vier typen. Deze vier typen hebben een onderverdeling in beheertypen..

Natuurbeheerplannen provincies

Het natuurbeheerplan is een instrument waarmee tot op gebiedsniveau uitwerking wordt gegeven aan de provinciale natuurdoelen. Centraal in het natuurbeheerplan staat de begrenzing van de beheertypen uit de Index Natuur & Landschap. Per gebied wordt concreet aangegeven welk beheertype voor subsidie in aanmerking komt en welke voorwaarden daarbij gelden. In het Subsidiestelsel Natuur en Landschap (SNL) kan alleen voor de beheertypen opgenomen in het natuurbeheerplan subsidie worden verstrekt.

Het natuurbeheerplan bestaat uit een beheertypenkaart (in de indicator opgenomen) en een ambitiekaart. Op de beheertypenkaart staat de actuele natuursituatie voor het natuurbeheer en locaties met subsidiemogelijkheden voor het agrarisch natuurbeheer (niet weergegeven). Op de ambitiekaart (niet weergegeven) staat de ambitie van de provincies voor de natuur De ambitiekaart geeft aan welk type men in vijf tot tien jaar zou willen realiseren. In de gebieden waar de ambitie hoger is en de natuurkwaliteit verbeterd kan worden, kan men in aanmerking komen voor de subsidie Kwaliteitsimpuls natuur en landschap (SKNL) of voor inrichtingssubsidie. Deze kaart kan niet zonder de informatie uit de natuurbeheerplannen worden gebruikt.

Monitoring natuurkwaliteit

De Index NL is niet alleen een instrument voor de sturing op doelen en de financiering van het natuur- en landschapsbeheer, maar ook voor de monitoring van de natuurkwaliteit. Bij de uitwerking van de kwaliteitsniveaus voor de beheertypen zijn de volgende parameters van belang: flora en fauna, structuur, abiotiek en ruimtelijke condities. Grootschalige dynamische natuur wordt bovendien beoordeeld op het voorkomen van landschapsvormende processen en op sleutelsoorten die bij een dergelijk landschap horen, zoals de bever en het wild zwijn. Vervolgens is voor elke parameter voor elk beheertype afgesproken hoe de kwaliteit bepaald kan worden: hoeveel en welke soorten dienen dan aanwezig te zijn, om welke waterstanden gaat het, welke structuurelementen zijn van belang etc. Deze criteria worden gebruikt voor een beoordeling in kwaliteitsklassen 'hoog, 'midden' en 'laag'. Om de (veranderingen in) kwaliteit te bepalen, is een basismonitoring opgezet. De basismonitoring bestaat uit de vegetatiekarteringen, inventarisaties van drie soortengroepen (voornamelijk vogels, planten en vlinders) en metingen van milieucondities (verdroging, vermesting, verzuring en ruimtelijke condities) en structuurkenmerken van de terreinen. De afgebeelde kaart is de basis voor deze monitoring en beoordeling. In afwachting op van de monitoringgegevens is de natuurkwaliteit voor flora en fauna en milieucondities in onderstaande CLO pagina's berekend volgens een benadering van de werkwijze.
=> Flora en fauna: Ecosysteemkwaliteit (areaal), 1994-2017
=> Abiotiek (pH): Geschiktheid zuurgraad bodem verzuringsgevoelige landnatuur, 2018
=> Abiotiek (grondwaterstand): Geschiktheid grondwaterstand verdrogingsgevoelige landnatuur, 2018