Stroomschema voor stikstof en fosfor in de landbouw, 2018
U bekijkt op dit moment een archiefversie van deze indicator. De actuele indicatorversie met recentere gegevens kunt u via deze link bekijken.
Vooral via krachtvoer en kunstmest komen jaarlijks grote hoeveelheden stikstof en fosfor de landbouw binnen. De afvoer geschiedt via dierlijke en plantaardige producten. Jaarlijks is er een overschot dat de bodem en lucht belast. In 2017 bedroegen de overschotten in de landbouw 330 miljoen kg stikstof en 14 miljoen kg fosfor.
Toelichting bij de stroomschema's
De stroomschema's tonen een vereenvoudigde weergave van de stikstof- en fosforstromen in de landbouw. Ze beschrijven de aanvoerposten, afvoerposten en retourstromen binnen de landbouw.
Op basis van de stroomschema's kan de hoeveelheid stikstof en fosfor worden berekend die via de landbouw in het milieu terecht komt (overschot).
Door op "Download data" te klikken zijn de cijfers te downloaden voor de jaren 2017 en 2018. Een compleet overzicht van alle cijfers vanaf 1990 is te vinden in de StatLine-tabel Mineralenbalans landbouw (CBS, 2019).
Aanvoerposten
De aanvoerposten staan bovenin de stroomschema's. De belangrijkste posten zijn krachtvoer voor vee en kunstmest. Daarnaast komt stikstof de landbouw binnen via luchtdeposities en "overige aanvoer" (compost, zaai- en pootgoed, zuiveringsslib en via biologische stikstofbinding). Voor fosfor gaat het alleen om "overige aanvoer" (compost, zaai- en pootgoed, zuiveringsslib).
In 2018 is via alle aanvoerposten tezamen 664 miljoen kg stikstof en 80 miljoen kg fosfor in de landbouw terecht gekomen.
Afvoerposten
Onderin de stroomschema's staan de drie belangrijkste afvoerposten. Beide mineralen verlaten de landbouw via de vastlegging in dierlijke productie (vlees, melk en eieren), mestafzet buiten de landbouw, en de afzet van plantaardige producten (gewassen, groente, fruit en sierteelt). In 2018 is via deze posten 361 miljoen kg stikstof en 72 miljoen kg fosfor uit de landbouw verdwenen.
Retourstromen binnen de Nederlandse landbouw
Binnen de landbouw worden voor stikstof twee retourstromen onderscheiden. Via ruwvoer (kuilgras, weidegras, hooi en snijmaïs) wordt aan landbouwgrond onttrokken stikstof rechtstreeks teruggeleverd aan de veehouderij. In 2017 ging het om 264 miljoen kg stikstof in geoogste ruwvoer producten. Hier bovenop werd nog 27 miljoen kg stikstof onttrokken uit voorraden van vorige jaren, en dus 291 miljoen kg stikstof als ruwvoer werd terug geleverd aan de landbouw. Daarnaast is er een retourstroom via de depositie van vervluchtigde stikstof (vooral ammoniak) naar de landbouwgrond; in 2018 is dat 19 miljoen kg stikstof.
Voor fosfor kan binnen de landbouw maar één retourstroom worden onderscheiden. Via ruwvoer (kuilgras, weidegras, hooi en snijmaïs) wordt aan de landbouwgrond onttrokken fosfor rechtstreeks terug geleverd aan de veehouderij. In 2018 betreft het 39 miljoen kg fosfor.
Overschotten
De stikstof- en fosforoverschotten kunnen worden berekend met de formule: aanvoer minus afvoer plus voorraadmutatie ruwvoer.
Het stikstofoverschot in 2018 bedraagt 330 miljoen kg. Het belangrijkste deel hiervan hoopt zich op in de bodem (241 miljoen kg stikstof). De rest vervluchtigt, voornamelijk als ammoniak (89 miljoen kg stikstof). Het fosforoverschot in 2018 bedraagt 14 miljoen kg. Dit overschot hoopt zich in de bodem op.
Bronnen
- Bruggen, C. van, M.J.C. de Bode, A.G. Evers, K.W. van der Hoek, H.H. Luesink & M.W. van Schijndel (2010). Gestandaardiseerde berekeningsmethode voor dierlijke mest en mineralen. Standaardcijfers 1990-2008. Werkgroep Uniformering berekening Mest- en mineralencijfers. CBS, Den Haag.
- Bruggen, C. van, A. Bannink, C.M. Groenestein, J.F.M. Huismans, H.H. Luesink, S.M. van der Sluis, G.L. Velthof en J. Vonk (2015). Emissies naar lucht uit de landbouw 1990-2013. Wettelijke Onderzoekstaken Natuur & Milieu Wageningen, WOt-technical report 46.
- Bruggen, C. van, A. Bannink, C.M. Groenestein, J.F.M. Huijsmans, H.H. Luesink, S.V. Oude Voshaar, S.M. van der Sluis, G.L. Velthof & J. Vonk (2017). Emissies naar lucht uit de landbouw in 2015. Berekeningen met het Nationaal Emissiemodel voor Ammoniak (NEMA). WOt-technical report 98. WOT Natuur & Milieu, Wageningen UR, Wageningen.
- CBS (1992). Mineralen in de landbouw, 1970-1990. Centraal Bureau voor de Statistiek, Voorburg / Heerlen.
- CBS (2016). Mineralenbalans landbouw. Korte onderzoeksbeschrijving. Centraal Bureau voor Statistiek, Den Haag / Heerlen.
- CBS (2018). Dierlijke mest en mineralen 2017. CBS, Den Haag/Heerlen.
- CBS (2019a). StatLine: Mineralenbalans landbouw. Centraal Bureau voor Statistiek, Den Haag / Heerlen.
- CBS (2019b). Opname stikstof uit veevoer vlakt af. Centraal Bureau voor Statistiek, Den Haag / Heerlen.
- Velthof, G.L. et al. (2009). Methodiek voor berekening van ammoniakemissie uit de landbouw in Nederland. Wettelijke Onderzoekstaken Natuur & Milieu, Wageningen. WOt-rapport 70.
Relevante informatie
- Meer informatie over de balansen van stikstof en fosfor in de landbouw is te vinden in de databank StatLine van het CBS.
Technische toelichting
- Naam van het gegeven
- Stroomschema's voor de stikstof- en fosforbalans in de landbouw
- Omschrijving
- Grafische weergave van de balansen voor stikstof en fosfor in de landbouw voor 2018 door middel van vereenvoudigde stroomschema's. In de stroomschema's zijn de diverse aanvoerstromen, afvoerstromen, retourstromen binnen de landbouw, en overschotten getekend. Voor elke stroom is de hoeveelheid stikstof, respectievelijk fosfor aangegeven.
- Verantwoordelijk instituut
- Centraal Bureau voor de Statistiek (CBS)
- Berekeningswijze
- Bij het opstellen en analyseren van de stikstof- en fosforbalans is gewerkt op basis van de volgende uitgangspunten:
1. de aanvoerstromen in de balans moeten overeenkomen met de afvoerstromen, inclusief de verliesstromen;
2. in zowel de stikstof- als de fosforbalans moet dit gelden op zowel het niveau van de cultuurgrond (cultuurgrondbalans) als de veehouderijen (veehouderijbalans);
3. bij de veehouderijbalans is het gebruik van ruwvoer en krachtvoer in balans met de mineraaluitscheiding van het vee en de vastlegging in dierlijke productie. De cijfers van de balansposten zijn afgeleid conform de methodiek van de Werkgroep Uniformering Mest- en mineralencijfers;
4. bij de cultuurgrondbalans is de afvoerstroom 'verlies naar de bodem' gelijk gesteld aan het verschil tussen de aanvoerstromen en de andere afvoerstromen. De cijfers hiervan komen overeen met de bodembalanscijfers op StatLine (CBS, 2019).
De oorspronkelijke methode voor het samenstellen van de balansen wordt beschreven in het rapport Mineralen in de landbouw, 1970-1990 (CBS, 1992). Dit rapport vormt nog steeds de basis voor de huidige stikstof- en fosforbalansen. Door voortschrijdend inzicht worden zo nu en dan aanpassingen in de methode doorgevoerd. Zo omvat de aanvoer van kunstmest in 2014 alleen het deel dat door de landbouwsector gebruikt wordt, waardoor het gebruik van kunstmest zo'n 4 à 8 procent lager uitkomt.
Een qua grootte vergelijkbare aanpassing in de berekening van de stikstofbalans betreft de omschakeling naar een ander ramingsmethodiek voor de bepaling van de 'mestafzet naar bestemmingen buiten de Nederlandse landbouw'. Deze is nu consistent met de benadering die binnen NEMA (National Emission Model Agriculture) gebruikelijk is. NEMA is het model dat wordt gebruikt voor berekening van emissies van ammoniak, broeikasgassen en fijn stof uit de Nederlandse landbouw (Bruggen, C. van, et al. 2015, 2017).
Naast aanpassingen van de methode zijn er regelmatig aanpassingen in de bronstatistieken; bijvoorbeeld wanneer via de Emissieregistratie een nieuwe tijdreeks, vanaf verslagjaar 1990, is samengesteld inzake de stikstofemissies naar lucht. Ook de depositiecijfers zijn vanaf 1990 herzien. De overige aanvoer omvat niet meer de stikstofbinding door vrij levende bacteriën in de bodem, terwijl de stikstofbinding door klaver/grasland, luzerne en peulvruchten wel meegenomen wordt. - Basistabel
- Statline: Mineralenbalans landbouw (CBS, 2019a)
- Geografische verdeling
- Nederland
- Verschijningsfrequentie
- Jaarlijks
- Achtergrondliteratuur
- Mineralen in de landbouw, 1970-1990 (CBS, 1992)
Mineralenbalans landbouw (CBS, 2016)
Dierlijke mest en mineralen 2017 (CBS, 2018)
Opname stikstof uit veevoer vlakt af (CBS, 2019b) - Betrouwbaarheidscodering
- Schatting, gebaseerd op een groot aantal (accurate) metingen; de representativiteit is grotendeels gewaarborgd.
Archief van deze indicator
Bekijk meer Bekijk minder
Referentie van deze webpagina
CLO (2020). Stroomschema voor stikstof en fosfor in de landbouw, 2018 (indicator 0094, versie 19, ), www.clo.nl. Centraal Bureau voor de Statistiek (CBS), Den Haag; PBL Planbureau voor de Leefomgeving, Den Haag; RIVM Rijksinstituut voor Volksgezondheid en Milieu, Bilthoven; en Wageningen University and Research, Wageningen.
