Temperatuur oppervlaktewater, 1910 - 2010

Toename van temperatuur in grote rivieren

Sinds 1910 is de gemiddelde watertemperatuur in de Rijn met bijna 3 graden gestegen en in de Maas met 2,5 graden. Met deze stijging neemt ook het aantal dagen dat de temperatuur boven de 20 graden is, sterk toe, van ongeveer 20 naar ruim 80 nu. Ook komt nu de temperatuur al regelmatig boven de 25 graden. Het aantal dagen dat 's winters de temperatuur beneden de 5 graden komt, neemt sterk af. In sommige winters wordt deze lage temperatuur niet meer bereikt. In dezelfde periode is de gemiddelde temperatuurstijging van de lucht 1,7 ^ºC.

Ook toename van temperatuur in kleine wateren

In beken is de gemiddelde watertemperatuur sinds 1975 met 3/4 graad toegenomen. In vennen is de gemiddelde watertemperatuur sinds 1980 met bijna 2 graden gestegen. Daarmee zijn de vennen sterker gestegen dan de andere wateren. Beken hebben door de stroming van nature een lagere temperatuur dan kanalen of meren. Door de temperatuurstijging zijn deze verschillen vrijwel verdwenen.

Oorzaak stijging watertemperatuur

De stijging van de watertemperatuur komt door de lozing van koelwater en de stijging van de luchttemperatuur. Ongeveer 2/3 deel van de stijging van de afgelopen eeuw in de grote rivieren komt door de toename van de lozing van koelwater. Als de watertemperaturen boven de 25 ^ºC is, leidt dat tot beperkingen in de lozing van koelwater. Sommige energiecentrales hebben koeltorens, maar het gebruik hiervan kost rendement (ook meer uitstoot van CO₂) voor de koeling.

De hoeveelheid te lozen koelwater wordt beperkt door de maximale temperatuur in de mengzone van de rivier: een kwart van de dwarsdoorsnede van de rivier mag een hoge temperatuur (30 ^ºC) hebben. Hierdoor wordt de maximale lozing van koelwater zowel beperkt door de watertemperatuur als door de rivierafvoer. In alle klimaatscenario's is de verwachting dat de gemiddelde luchttemperatuur stijgt en afhankelijk van het scenario kan de gemiddelde waterafvoer van de Rijn toe- of afnemen.
In vennen en beken wordt geen koelwater geloosd. De temperatuurstijging komt daar door de stijging van de luchttemperatuur.

Doelstelling temperatuur in KRW

Voor de meeste wateren geldt een norm (goede ecologische toestand) voor de maximale dagtemperatuur van 25 ^ºC. Alleen voor het watertype 'langzaam stromende bovenlopen' geldt een maximale temperatuur van 18 ^ºC, maar deze norm is bij verschillende waterlichamen verhoogd tot 20 of 25 ^ºC (goede ecologische potentie). De watertemperatuur is onderdeel van de fysisch-chemische beoordeling van de KRW.
Het water in de grote rivieren wordt gebruikt als koelwater voor elektriciteitscentrales. Voor het lozen van koelwater in rivieren zijn de normen dat het water maximaal 3 ^ºC mag opwarmen tot een maximum van 28 ^ºC met uitzondering van de mengzone. In de mengzone mag de temperatuur toenemen tot 30 ^ºC, waarbij de mengzone maximaal 25% van het dwarsprofiel beslaat. Voor kanalen, estuaria en de Noordzee gelden iets andere eisen.
De maximale temperatuur van 28 ^ºC geldt voor water voor karperachtigen. Voor water voor zalmachtigen geldt een maximum van 21,5 ^ºC. Van de grote rivieren was alleen de Grensmaas hiervoor aangewezen, maar vanwege de lage rivierafvoer en de hoge temperaturen is deze functie niet meer toegekend in de huidige beoordeling. Voor de drinkwater innamepunten geldt een maximum temperatuur van 25 ^ºC.

• Fysisch-chemische waterkwaliteit KRW, 2021