Concentraties zware metalen in lucht, 1990-2002

• Concentraties zware metalen per meetstation, 1990-2002

Concentraties zware metalen in lucht stabiliseren

De laatste jaren stabiliseren de jaargemiddelde concentraties in lucht van de zware metalen arseen, cadmium, lood en zink. De normen voor deze stoffen worden niet overschreden. Sinds 1990 zijn de concentraties in lucht van arseen, cadmium en zink ongeveer gehalveerd. De concentratie van lood in lucht is zelfs met circa 80% afgenomen. Oorzaken van deze afnamen zijn:

• reductie van de emissie van arseen in de energiesector (tot 1995);
• afname van de cadmiumemissie bij de doelgroepen industrie en afvalverwerking en in het buitenland;
• afname van de emissie van lood door het verkeer;
• reductie van de zinkemissie bij de doelgroepen industrie en afvalverwerking.

Cadmiumdepositie sinds 1990 gehalveerd

De neerslag (depositie) van cadmium is in Nederland in twaalf jaar tijd naar schatting gehalveerd. De cadmiumdepositie in 2002 is geschat op enkele tiende grammen per hectare en ligt daarmee onder de streefwaarde van 1 g/ha/jr.

• Depositie cadmium, 1990-2002

Normen voor zware metalen in lucht

De Europese Unie heeft een aantal grenswaarden vastgesteld voor de concentratie van lood in lucht, ter bescherming van de volksgezondheid (EU, 1999). De Europese grenswaarde voor de jaargemiddelde loodconcentratie is 500 ng/m³ en is sinds 2001 van kracht in Nederland (Staatsblad, 2001). Recentelijk heeft de commissie van de EU een voorstel gedaan voor een nieuwe richtlijn ter bescherming van de menselijke gezondheid met betrekking tot arseen, cadmium, kwik, nikkel en PAK's (EU, 2003), de zogenaamde 4^e dochterrichtlijn. Dit voorstel bevat beoordelingsdrempels voor de jaargemiddelde concentraties van arseen en cadmium in de lucht, respectievelijk 6 ng/m³ en 5 ng/m³. In Nederland zijn er de afgelopen twaalf jaar geen overschrijdingen geweest van de voorgestelde beoordelingsdrempels voor arseen en cadmium.Naast de wettelijke kwaliteitsdoelstellingen wordt er in Nederland gebruik gemaakt van MTR- en VR-waarden voor de concentratie in de lucht van arseen, respectievelijk, 500 en 5 ng/m³ (VROM, 1999). Voor de depositie van cadmium bestaat er een streefwaarde ter bescherming van ecosystemen van 1 g/ha/jr (VROM, 1999). Voor de concentratie in de lucht van zink bestaat in Nederland geen kwaliteitsdoelstelling.

Bronnen van zware metalen in lucht

Industrie, verkeer en consumenten vormen de belangrijkste bronnen van zware metalen in de lucht. Verder komen zware metalen vrij bij verbrandingsprocessen bij raffinaderijen en afvalverwijdering. De metalen komen hoofdzakelijk voor in de aërosol vorm. Om emissies van cadmium en lood te verminderen heeft Nederland in 1998 een protocol ondertekent dat is opgesteld door de UNECE Convention on long-range transboundary air pollution (UNECE, 1998).

Effecten van zware metalen op de gezondheid

Zware metalen kunnen zowel rechtstreeks via de lucht, door inademing, als via het voedsel het lichaam binnenkomen. Omdat zware metalen slechts langzaam het lichaam verlaten kan er ophoping plaatsvinden. Langdurige blootstelling van mensen aan zware metalen kan uiteindelijk leiden tot stoornissen van lichaamsfuncties.

• Langdurige blootstelling aan arseen kan leiden tot huid- en longkanker.
• Cadmium is een kankerverwekkende stof.
• Lood leidt bij de mens tot een achteruitgang in coördinatie en mentale capaciteiten en schade aan nieren, zenuwstelsel en rode bloedcellen.