Flora van heide, 1999-2011
U bekijkt op dit moment een archiefversie van deze indicator. De actuele indicatorversie met recentere gegevens kunt u via deze link bekijken.
In de afgelopen tien jaar zijn in de droge heide de grassen afgenomen en is de struikheide toegenomen.
Heide
De heide zoals wij die nu kennen is een overblijfsel van agrarische activiteiten uit de tijd van vóór de introductie van kunstmest aan het eind van de 19e eeuw. Heide was toen een belangrijk onderdeel van het landbouwsysteem, waarbij de heide beweid werd met schapen en de schapenmest op de akkers terecht kwam. Het oppervlak aan heide bedroeg in 1833 ongeveer 600.000 ha. Door ontginning en bebossing is daarvan in anderhalve eeuw zeer veel verdwenen. In 2002 was er nog circa 43.000 ha heide over (Clement & Kooistra, 2003). De overgebleven heide is onder invloed van de toegenomen stikstofdepositie op veel plaatsen vergrast. Om de heide in stand te kunnen houden is een intensief beheer noodzakelijk. Heideterreinen worden begraasd, geplagd en gemaaid om vergrassing en dichtgroeien met bomen en struiken tegen te gaan. Het inzetten van schaapskudden sluit het meest aan bij het vroegere gebruik van de heide. De laatste jaren worden in toenemende mate ook grote grazers, zoals paarden en runderen, ingezet om vergrassing en verbossing tegen te gaan.
Vergrassing heide afgenomen
De vergrassing van de heide is de afgelopen 10 jaar iets afgenomen (tabblad Vergrassing). De paars gekleurde heidesoorten, vooral struikheide nemen zelfs iets toe en de vergrassers, vooral bochtige smele, nemen iets af. Overigens is dit alleen in droge heide het geval. In vochtige heide is geen duidelijk af- of toename van de vergrassing. In de droge heide zijn de heidesoorten dominant, in vochtige heide de grassen.
De afname van de vergrassing hangt mogelijk samen met beheer en met de vermindering van de stikstofdepositie van de afgelopen jaren. In de oorspronkelijk zeer voedselarme heide is namelijk nog geen toename te zien in de indicatoren voor voedselarme omstandigheden. Herstel van deze soorten is alleen mogelijk als nog kiemkrachtig zaad aanwezig is of als dat van elders aangevoerd wordt.
Dichtgroeien met bomen en struiken
Zonder menselijk ingrijpen verandert heide op den duur in bos. Op een deel van de heidegebieden is deze ontwikkeling ook te zien, waarschijnlijk door ontbrekende of ontoereikende beheersmaatregelen. De bedekking van struiken en bomen in heiden is nog maar gering: minder dan 10%, maar nam de afgelopen jaren wel toe (tabblad Verhouting). Deze ontwikkeling vindt zowel plaats in droge als in vochtige heide.
Pioniersoorten
Er is nog veel discussie over de juiste beheersmaatregelen om heide te behouden. Zo levert grootschalig plaggen meer paarse heide op, maar dit is vanuit het oogpunt van toename van de biodiversiteit niet altijd gunstig. Een groot deel van de oorspronkelijke gevarieerde structuur gaat daarmee verloren, wat ook verlies van bijzondere plant- en diersoorten met zich meebrengt. Plaggen zorgt wel voor open plekken waar pioniersoorten kansen krijgen. De bedekking met pioniers is echter de afgelopen tien jaar echter afgenomen (tabblad Pioniers). Een verklaring hiervoor is niet gevonden.
Bronnen
- Càceres, M. de en P. Legendre (2009). Associations between species and groups of sites: indices and statistical inference. Ecology 90 (12): 3566-3574.
- Clement, J. & L. Kooistra (2003). Eerste bosstatistiek digitaal. Opbouw van een historisch basisbestand. Alterra, Centrum Geo-Informatie. Wageningen UR, Alterra rapport..
- Meij, T. van der en L. van Duuren (2000). Veranderingen in oppervlakten van natuurtypen tussen 1950 en 1990. Kwartaalbericht Milieustatistieken 2000-2. CBS. Voorburg/Heerlen.
- Weeda, E.J., J.H.J. Schaminée en L. van Duuren (2005). Atlas van Plantengemeenschappen in Nederland. Bossen, struwelen en ruigten. KNNV uitgeverij, Utrecht.
Technische toelichting
- Naam van het gegeven
- Flora heide
- Omschrijving
- Veranderingen in de flora van droge en vochtige heide
- Verantwoordelijk instituut
- Centraal Bureau voor de Statistiek
- Berekeningswijze
- De oppervlakte heide in 2002 is vastgesteld m.b.v. de topografische kaart. De analyses van het LMF zijn te vinden op de website van het CBS. Door een wijziging in 2012 in de berekening van het aandeel kenmerkende soorten en de berekening van de som van de bedekking, kunnen kleine wijzigingen ten opzichte van de vorige versie optreden.
- Basistabel
- Zie Download figuurdata. In dit bestand staat naast de cijfers waarop figuur is gebaseerd nog aanvullende gegevens.
- Geografische verdeling
- Nederland
- Verschijningsfrequentie
- Jaarlijks
- Opmerking
- Het aantal plots waarover een indicator - bijvoorbeeld de som van de bedekking van de struiken in droge hei - wordt berekend is in veel gevallen lager dan het totaal aantal plots in droge hei. Dit komt omdat alleen die plots meedoen waar in een reeks opnamen van een PQ ten minste eenmaal struiken zijn waargenomen.
- Betrouwbaarheidscodering
- C. Schatting, gebaseerd op een groot aantal (accurate) metingen; de representativiteit is grotendeels gewaarborgd.
Archief van deze indicator
Bekijk meer Bekijk minder
Referentie van deze webpagina
CLO (2012). Flora van heide, 1999-2011 (indicator 1547, versie 03, ), www.clo.nl. Centraal Bureau voor de Statistiek (CBS), Den Haag; PBL Planbureau voor de Leefomgeving, Den Haag; RIVM Rijksinstituut voor Volksgezondheid en Milieu, Bilthoven; en Wageningen University and Research, Wageningen.
