Belasting van het oppervlaktewater door verkeer en vervoer, 1990-2021
Terwijl begin deze eeuw voor een aantal stoffen nog forse reducties te zien waren door specifieke maatregelen (met name bij scheepscoatings), is de belasting van het oppervlaktewater de laatste jaren overwegend stabiel.
Bijdrage aan de landelijke belasting
De relatieve bijdrage door verkeer en vervoer aan de landelijke belasting van het oppervlaktewater in 2021 is het grootst voor koper (46%), benzo(a)pyreen (26%) en zink (26%). Een deel van de belasting wordt veroorzaakt door zeeschepen en komt dus terecht in zoute kustwateren (NCP niet meegerekend) en zeehavens.
Grootste bron voor koper is antifouling
Voor koper is de antifouling (aangroeiwerende verf) van recreatievaartuigen en zeeschepen in havens de grootste bron. In de berekening van de koperemissies uit recreatievaart door het gebruik van aangroeiwerende verven na 2005 is rekening gehouden met het feit dat er geen verbod meer is op het gebruik. Het verbod gold tussen 2003 en 2005. Het gebruik nam na 2005 weer toe maar door daling van het kopergehalte in de verven - het gevolg van nieuwe regelgeving - is de emissie sinds 2010 weer afgenomen.
Bij het wegverkeer is de slijtage van koperhoudende remvoeringen de grootste bron.
Zink- en PAK emissies in de scheepvaart en wegverkeer
Zinkoxide wordt in de recreatievaart gebruikt om de werking van koperverbindingen als antifouling te verbeteren. Het is geen biocide, het helpt onder meer bij het in oplossing gaan van zelf-slijpende verven. In 2021 zorgt deze bron voor een extra belasting met 37 ton zink, daarmee is het voor verkeer en vervoer de belangrijkste bron voor het binnenwater.
Een andere belangrijke bron voor zinkemissies is de corrosie van opofferingsanodes op (zee)schepen en sluisdeuren. De anodes zijn blokken zink die onder water worden aangebracht om roestvorming van stalen onderdelen tegen te gaan. In plaats van het ijzer corrodeert dan het zink in de anode; deze wordt 'opgeofferd'. De anodes bevatten naast zink ook kleine hoeveelheden cadmium.
Bij het wegverkeer is bandenslijtage een belangrijke bron van zink. Voor PAK's is de scheepvaart een belangrijke bron via de uitloging van coatings, lozingen van oliehoudend bilgewater en morsingen van olie. Het wegverkeer draagt voornamelijk bij via de lekkage van motorolie.
Zeeschepen op NCP niet inbegrepen
Voor de gepresenteerde cijfers geldt dat de emissies van zeeschepen varend op het Nederlands deel van het Continentaal Plat (NCP) niet zijn inbegrepen in de cijfers. De emissies van schepen varend in en naar zeehavens (d.w.z. vlakbij de kust) of stilliggend in zeehavens zijn wèl inbegrepen.
Bijdrage aan de landelijke belasting van het riool
Emissies vanuit wegverkeer belanden in het rioolstelsel via de afspoeling met neerslag vanaf gerioleerd (verhard) wegoppervlak. De belangrijkste oorzaken zijn remslijtage, bandenslijtage en lekkage van motorolie.
Voor de PAK's fluorantheen en benz(a)pyreen heeft verkeer en vervoer in 2021 een bijdrage van 11%, respectievelijk 18% in de landelijke belasting van het riool. Voor zink bedraagt het aandeel in de belasting van het rioolstelsel in 2021 10% en is ten opzichte van 1990 zelfs iets gestegen.
Bronnen
- Emissieregistratie (2023). Website Emissieregistratie: jaarcijfers 2021. RIVM, Bilthoven; PBL, Den Haag; CBS, Den Haag; RWS-WVL, Lelystad; WEnR, Wageningen; Deltares, Utrecht; RVO, Utrecht en TNO, Utrecht.
Relevante informatie
- Recente cijfers en beschrijvingen van gehanteerde berekeningswijzen (meta-informatie) kunnen in detail bekeken worden op de website van de Emissieregistratie.
Technische toelichting
- Naam van het gegeven
- Belasting van het oppervlaktewater door verkeer en vervoer
- Omschrijving
- Via slijtageprocessen, uitloging, corrosie en lekkage draagt verkeer en vervoer in belangrijke mate bij aan de belasting van het oppervlaktewater voor zware metalen en PAK's.
- Verantwoordelijk instituut
- Centraal Bureau voor de Statistiek, in samenwerking met de Emissieregistratie (Rijksinstituut voor de Volksgezondheid en Milieuhygiëne, Planbureau voor de Leefomgeving, Centraal Bureau voor de Statistiek, Rijkswaterstaat-WVL, Deltares, Wageningen Environmental Research, TNO, Rijksdienst voor Ondernemend Nederland)
- Berekeningswijze
- Voor een uitgebreide beschrijving van de berekeningsmethoden wordt verwezen naar de methodebeschrijvingen op de website van de Emissieregistratie
- Basistabel
- Alle data opvraagbaar op Emissieregistratie
- Geografische verdeling
- Nederland, provincie, stroomgebied, waterschap, afwateringseenheid
- Andere variabelen
- Belasting oppervlaktewater, bodememissies, emissies oppervlaktewater, luchtemissies, luchtemissies volgens IPCC
In totaal circa 300 stoffen
Circa 1600 emissieoorzaken en circa 1000 (individuele) puntbronnen - Verschijningsfrequentie
- In mei definitieve cijfers t-2
- Achtergrondliteratuur
- Methoden: op de website van Emissieregistratie achter Overzicht documenten
Begrippen: op de website van Emissieregistratie achter Begrippenlijst - Opmerking
- Voor nadere uitleg over de begrippen emissies en belasting: zie: Emissies naar water: begrippen en definities
- Betrouwbaarheidscodering
- Complex. Zie de diverse factsheets over emissies naar water door wegverkeer, railverkeer en scheepvaart op de website van de Emissieregistratie, achter Overzicht documenten
Archief van deze indicator
Bekijk meer Bekijk minder
Referentie van deze webpagina
CLO (2023). Belasting van het oppervlaktewater door verkeer en vervoer, 1990-2021 (indicator 0133, versie 25, ), www.clo.nl. Centraal Bureau voor de Statistiek (CBS), Den Haag; PBL Planbureau voor de Leefomgeving, Den Haag; RIVM Rijksinstituut voor Volksgezondheid en Milieu, Bilthoven; en Wageningen University and Research, Wageningen.
