Geluidhinder en woningbouw rond regionale luchthavens, 2010 - 2022

Regionale luchthavens

De regionale luchthavens bij Groningen, Lelystad, Rotterdam, Eindhoven en Maastricht zijn van nationale betekenis. Dit betekent dat het Rijk hiervoor het bevoegde gezag is. De Wet luchtvaart bepaalt dat luchthavens een luchthavenbesluit moeten hebben. Daarin worden o.a. regels gesteld voor de bestemming en het gebruik van de grond rond de luchthaven. Het Besluit Burgerluchthavens (BBL, 2017) geeft nadere detaillering van die regels. Voor Eindhoven, als militaire basis met medegebruik van burgerluchtvaart, is het Besluit Militaire Luchthavens (BML, 2015) bepalend. De beperkingengebieden voor Eindhoven wijken af van de burgerluchthavens, zowel in de gebruikte geluidsmaat (Ke i.p.v. L_den, zie Kosteneenheid-Wikipedia) als in de beperkingen die voor die gebieden zijn vastgelegd. Voor Eindhoven is het luchthavenbesluit op 1 november 2014 van kracht geworden en voor Lelystad op 1 april 2015. Voor Groningen, Rotterdam en Maastricht zijn nog geen luchthavenbesluiten van kracht, maar bestaan er omzettingsregelingen die weer gebaseerd zijn op oudere aanwijzingsbesluiten. Deze bepalen vergelijkbaar met een luchthavenbesluit aan welke regels de luchthaven zich moet houden. Lelystad komt verder in deze analyse niet voor omdat de luchthaven nog niet is opengesteld voor groot handelsverkeer (commerciële vluchten met grote toestellen voor vervoer van passagiers, vracht of post).

Hinder en woningbouw

Bij geluidhinder en woningbouw rond luchthavens gaat het om twee verschillende ruimtelijke invalshoeken. In beide gevallen worden geluidcontouren gebruikt.

Geluidhinder wordt berekend op basis van de ruimtelijke verspreiding van het luchtvaartgeluid en de hoeveelheid geluid waaraan inwoners binnen bepaalde geluidcontouren zijn blootgesteld. In de regelgeving voor regionale luchthavens speelt geluidhinder geen rol in de toetsing van de geluidbelasting van de omgeving. Wel wordt de geluidbelasting getoetst op enkele specifieke locaties (zogenoemde handhavingspunten). Om voor deze indicator toch een beeld te geven van de ernstige hinder rond de luchthavens wordt de geluidcontourwaarde van 48 L_den gehanteerd, die ook voor Schiphol wordt gebruikt bij de vaststelling van de ernstige hinder. De vorm en grootte van de 48 L_den-contour hangt af van onder andere het gerealiseerde aantal vliegbewegingen, de vliegtuigtypen en de meteorologische omstandigheden in het betreffende jaar. De contour ziet er dan ook jaarlijks iets anders uit. Voor uitleg over L_den zie de technische toelichting bij deze indicator.

Voor de ontwikkeling van het aantal woningen rond luchthavens zijn ook geluidcontouren van belang. In het Besluit burgerluchthavens (BBL, 2017) staat dat daarvoor in een luchthavenbesluit planologische geluidcontouren van 70, 56 en 48 L_den vastgesteld moeten worden. Deze planologische contouren blijven onveranderd tijdens de werking van het betreffende luchthavenbesluit.

• Binnen de 70 L_den-contour mogen in principe geen woningen liggen. 
• Binnen de 56 L_den-contour is nieuwbouw van woningen niet toegestaan behoudens nader omschreven uitzonderingen. 
• Voor het gebied tussen de geluidcontour van 56 L_den en de geluidcontour van 48 L_den worden door het bevoegd gezag (in dit geval de minister van Infrastructuur en Waterstaat) geen ruimtelijke beperkingen voorgeschreven. Gemeenten en provincies zijn verantwoordelijk voor het ruimtelijke beleid in dit gebied. 

Met de inwerkingtreding van de Omgevingswet op 1 januari 2024 moeten gemeenten en provincies bij ruimtelijke ontwikkelingen binnen de 48 L_den-contour rekening houden met het gecumuleerde geluid. Het gecumuleerd geluid op een locatie wordt berekend door de geluidsbijdrage van alle relevante bronnen bij elkaar op te tellen. Dit kan gevolgen hebben voor mogelijkheden voor bijvoorbeeld woningbouw. De gemeente moet namelijk beslissen of zij woningbouw aanvaardbaar acht op een locatie gegeven het gecumuleerde geluid. Het Rijk werkt op dit moment aan een actualisatie van de regels over cumulatie. 

De volgende paragrafen gaan apart in op de ontwikkelingen van de hinder en van de woningbouw.

Geluidhinder rond regionale luchthavens

Na de corona-epidemie in 2020 was er een sterke groei van het aantal vliegbewegingen te zien op de meeste regionale luchthavens. Het aantal vluchten van het handelsverkeer nam  voor de regionale luchthavens behalve Maastricht toe tussen de 95% en 190% ten opzichte van 2020 (zie tabel). Dit kwam vooral door het herstel in het aantal passagiersvluchten na de corona-epidemie. Voor Maastricht nam het aantal vliegbewegingen ten opzichte van 2020 maar beperkt toe.

De grafiek bovenaan deze pagina toont voor de vier regionale luchthavens de ontwikkeling in de ernstige hinder vanaf 2010 tot en met 2022. De berekende ernstige hinder is in 2022 ten opzichte van het coronajaar 2020 voor alle luchthavens toegenomen behalve voor Maastricht. Voor Rotterdam, Eindhoven en Groningen komt deze groei grotendeels overeen met de groei van het aantal vliegbewegingen ten opzichte van het coronajaar 2020. 

Voor Maastricht was een beperkte groei van het aantal vliegbewegingen te zien, maar het berekende aantal ernstig gehinderden is iets lager dan het aantal in 2020. De oorzaak van deze marginale afname is de grootte en ligging van de 48 L_den-contour voor deze luchthaven in 2022. Een vergelijking van de geluidcontouren voor Maastricht voor 2022 en 2020 laat zien dat de 48 L_den-contour in 2022 over de stad Maastricht (in woonwijk Amby en omgeving) kleiner is dan in 2020. Dit leidt tot een iets lager aantal woningen die binnen de geluidcontour vallen. Hoewel de geluidbelasting nog steeds boven de 48 L_den ligt, zorgt de kleinere contour er wel voor dat de geluidbelasting op het dorp Rothem afneemt. De effecten in Amby en Rothem vertalen zich naar een lager aantal ernstig gehinderden binnen deze geluidcontour (zie ook Geluidsbelasting rondom regionale luchthavens). De exacte oorzaak van de iets kleinere 48 dB(A) geluidcontour is voor deze actualisatie niet onderzocht, maar het zou een combinatie kunnen zijn van de inzet van minder lawaaiige vliegtuigen in 2022 en/of minder vliegbewegingen van en naar de zuidoostelijke kant van de baan. 

De toename van de hinder in 2022 voor Rotterdam en Eindhoven heeft vooral te maken met het herstel in het passagiersverkeer. De verdubbeling en bijna verdrievoudiging van het aantal vliegbewegingen op deze luchthavens leidde in 2022 tot aanzienlijk grotere geluidcontouren dan in 2020.

Voor Groningen speelt naast handelsverkeer ook het niet-handelsverkeer een belangrijke rol, in de luchtvaart General Aviation (GA-verkeer) genoemd. Het handelsverkeer in Groningen was in 2022 bijna verdubbeld ten opzichte van 2020. De groei in GA-verkeer was ook aanzienlijk, met een toename van 70%. Het GA-verkeer is al het overige vliegverkeer, met uitzondering van de militaire luchtvaart, en betreft in Groningen vooral kleine propellertoestellen. 

Het aantal ernstig gehinderden in 2022 ligt voor alle regionale luchthavens van nationale betekenis nog steeds onder het niveau van 2018.

Woningbouw rond regionale luchthavens

Voor Rotterdam, Groningen en Maastricht zijn nog geen luchthavenbesluiten vastgesteld en gelden nog andere contouren op basis van de omzettingsregeling voor die luchthavens. Eindhoven heeft wel een luchthavenbesluit. Maar daar zijn, zoals bij alle militaire luchthavens in Nederland, de contouren in de geluidsmaat Kosteneenheden (Ke) vastgelegd.

Bij geen van de luchthavens liggen er woningen binnen de 70 L_den-contour. Bij Maastricht ligt een relatief groot aantal woningen binnen de 56 L_den-contour en dit aantal laat ook in 2022 een stijgende trend zien. Bij de andere luchthavens blijft het aantal woningen binnen de 56 L_den-contour vrij constant. De geluidsmaat 35 Ke bij Eindhoven komt ongeveer overeen met 56 tot 58 L_den. Bij Groningen en Rotterdam is binnen de 48 L_den-contour sinds 2012 een licht stijgende trend in het aantal woningen te zien. Vooral rondom Rotterdam zijn er sinds 2020 woningen binnen de 48 L_den-contour bij gekomen. Voor Maastricht is er in de periode 2020-2022 een kleine vermindering te zien in het aantal woningen binnen de 48 L_den  planologische contour.