Chemische waterkwaliteit KRW, 2019

Methode chemische toestand

In de KRW-beoordeling bestaan twee kwaliteitselementen voor toxische stoffen: de chemische kwaliteit, waarvoor de normen op Europees niveau zijn vastgesteld als zelfstandige doelen, en de kwaliteit van de 'specifiek verontreinigende stoffen' waarvoor de normen op Nationaal niveau zijn vastgesteld als ondersteunende parameters voor de ecologische kwaliteit. Dit overzicht betreft de chemische kwaliteit. In deze tussenrapportage voor het jaar 2019 zijn 45 prioritaire stoffen of groepen van stoffen opgenomen. Maar deze stoffen zijn niet overal gemeten, gemiddeld zijn er 40 stoffen beoordeeld. Het kwaliteitselement 'chemische kwaliteit' wordt bepaald met de 'one out/all out'- methode: als één stof niet voldoet aan de gestelde norm, is het oordeel over het kwaliteitselement "onvoldoende". Deze methode is gebaseerd op het voorzorgsprincipe, als één stof de norm overschrijdt, is de kwaliteit onvoldoende. De gepresenteerde gegevens zijn van de tussenrapportage van 2019 en worden vergeleken met de rapportage van 2009.

• Europese Kaderrichtlijn Water
• Kwaliteit specifieke verontreinigende stoffen KRW, 2021

Beoordeling oppervlaktewater voor de chemische waterkwaliteit

De chemische waterkwaliteit op basis van de prioritaire stoffen is in 2019 in twee derde van de waterlichamen onvoldoende. De stoffen die een overschrijding van de norm geven, met het percentage waterlichamen dat voldoet, zijn gesorteerd op percentage overschrijding van de norm in 2019:

Onder de beoordeelde prioritaire stoffen bevindt zich een zevental zogenoemde ubiquitaire stoffen. Dat zijn stoffen die niet meer geloosd worden, maar die door nalevering uit bijvoorbeeld het sediment nog lange tijd in het water kunnen worden aangetroffen. Een voorbeeld hiervan is tributyltin, waarbij in de kustwateren vrijwel altijd de norm wordt overschreden. Tributyltin werd gebruikt als aangroeiwerende verf bij boten. Tributyltin leidt tot morfologische veranderingen bij slakken en is inmiddels verboden. Ook kwik en de prioritaire PAK's zijn ubiquitair, behalve fluorantheen. In Nederland zijn er echter geen specifieke bronnen voor fluorantheen vergeleken met de andere PAK's. Een andere stof met meer dan 10% overschrijdingen is cypermetrin, maar deze stof is slechts in 14 waterlichamen beoordeeld. Bij de meeste waterlichamen waar de chemische kwaliteit niet voldoet, gaat het om 1 of 2 stoffen of groepen van stoffen, maar er zijn ook 135 waterlichamen met 5 of meer stoffen.

Verandering van de chemische waterkwaliteit

De beoordeling van de chemische kwaliteit in 2019 laat ten opzichte van 2009 een groter aantal overschrijdingen van de norm zien: zowel bij meer stoffen als bij meer waterlichamen wordt de norm overschreden. Deze trend werd al gesignaleerd in 2015, en lijkt door te zetten. Toch betekent dat niet automatisch dat de chemische waterkwaliteit daadwerkelijk achteruit gaat. Er zijn verschillende redenen voor het verschil:
Het aantal stoffen is toegenomen van 33 stoffen (41 componenten) naar 45 (53 componenten). Hierdoor voldoen minder waterlichamen aan de normen voor de chemische kwaliteit.
Er zijn normen gewijzigd. Voor enkele PAKs zijn bijvoorbeeld individuele (en soms strengere) normen gekomen.
Als de rapportagegrens hoger is dan de norm, kunnen niet alle overschrijdingen worden gesignaleerd. Waterlichamen waarbij de stof beneden de rapportagegrens was, werden niet als overschrijding geteld. Verlaging van de rapportagegrens kan daardoor leiden tot meer overschrijdingen. Dit is het geval voor TBT. Juist voor die stof is bekend dat de meetwaarden een dalende trend laten zien. Mogelijk is dit ook het geval voor PAK's en kwik.
Bovenstaande redenen maken conclusies uit de langjarige trend van het aantal overschrijdingen en het aantal overschrijdende stoffen.