Muskusrat, 1950-2017

Intensieve bestrijding is succesvol

Sinds de eerste vondst in 1941 in Valkenswaard heeft de muskusrat zich snel vanaf het zuiden en het oosten over heel Nederland verspreid. De soort is bijna overal in de oeverzones van de zoete wateren aanwezig. Alleen op de Waddeneilanden en in Noord-Holland is het voorkomen beperkt gebleven. De muskusrat profiteert in ons land van de vele grazige, kruidenrijke en ruige oeverzones, waarin aanzienlijke aantallen dieren kunnen voorkomen.
De soort wordt in ons land en omringende Europese landen bestreden. Aan het begin van deze eeuw werden in Nederland jaarlijks tussen de 300.000 en 400.000 dieren gevangen. Deze intensieve bestrijding was lange tijd niet afdoende. Pas sinds 2005 lijkt de bestrijding zijn vruchten af te werpen en daalt het aantal gevangen dieren. In 2017 zijn 61.895 muskusratten gevangen. Ten opzichte van 2016 is dit een daling van 24%.

De muskusrat is een exoot

De muskusrat die ook wel bisamrat of waterkonijn wordt genoemd, is een oeverbewonend knaagdier afkomstig uit Noord-Amerika. Muskusratten komen bijna overal in Europa voor, nadat zij vanaf 1905 als pelsdier zijn ingevoerd of zijn ontsnapt uit kwekerijen.
De muskusrat is een goede zwemmer en kan ook onder water lange afstanden afleggen. Hij leeft in zoet water met begroeide oevers en eet voornamelijk planten zoals zegge en paardenstaarten. In de oevers van watergangen en in waterkeringen graaft hij gangen, waarvan de opening meestal net onder water zit. Door deze graafactiviteiten wordt de muskusrat gezien als een risico voor de veiligheid.

Bestrijdingsmethode voor de muskusrat

Sinds de muskusrat Nederland heeft gekoloniseerd, wordt hij bestreden. De belangrijkste reden voor de bestrijding is het voorkomen van schade aan oevers en waterkeringen. Muskusratten worden met allerlei vangmiddelen gevangen, zoals klemmen, fuiken en vangkooien. De meeste daarvan staan permanent langs oevers en in wateren opgesteld. In de periode 2013 -2017 hebben de waterschappen een veldproef uitgevoerd om te onderzoeken of de bestrijding van muskusratten nu op de beste manier gebeurt. Er is onderzocht wat het verband is tussen het aantal uren dat bestrijders in het veld werken om muskusratten te vangen en de schade die de dieren aanrichten aan dijken en kades (Bos en Van Loon, 2018). De huidige manier van werken blijkt voldoende effectief te zijn. Er wordt een bureaustudie uitgevoerd waarin de huidige strategie wordt vergeleken met de strategie volledige verwijdering. Onderdeel van deze studie is onder andere een kosten-batenanalyse.

Bijvangsten nemen iets toe

In de vangmiddelen wordt ook een aantal andere diersoorten het slachtoffer. De dieren die het meest bijgevangen worden zijn bruine rat, woelrat, wilde eend, Amerikaanse rivierkreeft en diverse vissoorten. Er is een bestrijdingsmethode ontwikkeld om het aantal bijvangsten zo laag mogelijk te houden. Sinds 2007 is het aantal bijvangsten gehalveerd. In 2017 zijn 7.988 dieren bijgevangen, dit is bijna 14% meer dan in 2016. De bruine rat wordt als gewenste bijvangst gezien en vormt ongeveer een derde van de totale bijvangst. Een reductie van de bijvangsten richt zich voornamelijk op beschermde soorten zoals marterachtigen en watervogels, maar lijkt niet mogelijk zonder concessies te doen aan de intensiteit van en kosten bij de muskusrattenbestrijding.