Index Natuur en Landschap

Natuurtaal Index NL

De Index Natuur en Landschap (Index NL) is een natuurtypologie, die de natuur beschrijft in verschillende natuurtypen met een hiërarchische onderverdeling in beheertypen. De beheertypen zijn geschikt om het beheer aan te sturen en vormen de basis voor afspraken over doelen en middelen tussen provincie en beheerder. Een beheertype is dus geen beheervorm zoals geïntegreerd bosbeheer, maar een specifiek type natuur, waarbij een bepaald beheer hoort. Voorbeelden van beheertypen zijn 'droge heide', 'vochtige heide', 'duinbos', en 'zandverstuiving'. De getoonde kaart toont de ligging van de natuurtypen en de onderliggende beheertypen van de beheertypenkaart voor het onderdeel Natuur, geaggregeerd tot een algemenere ecosysteemindeling.

• De Index bestaat uit de onderdelen Natuur (N), Agrarische natuur (A) en Landschapselement (L).
• Natuur. Voor natuurbeheer worden zeventien samenvattende natuurtypen onderscheiden met een onderverdeling naar 47 beheertypen. Deze beheertypen zijn gebaseerd op natuurbeheer en abiotische condities zoals waterhuishouding en voedselrijkdom. De beheertypen bevatten een omschrijving van een bepaald type natuur en zijn opgebouwd uit een gemiddeld pakket van maatregelen waarvoor één standaardkostprijs is berekend.
• Agrarische natuur. Voor het agrarisch natuurbeheer worden twee agrarische natuurtypen onderscheiden met een onderverdeling van in totaal zeven beheertypen. De agrarische beheertypen bevatten een set van concrete beheermaatregelen waaraan de beheerder zich dient te houden. De vergoeding wordt toegekend op basis van inkomstenderving en uitvoeringskosten. Daarbinnen zijn weer beheerpakketten met beheervoorschriften opgesteld.
• Landschapselement. De landschappelijke elementen worden ingedeeld in vier typen. Deze vier typen hebben een onderverdeling van in totaal twintig beheertypen. Van deze twintig typen zijn er vijftien van toepassing op natuurbeheer; voor agrarisch natuurbeheer zijn alle twintig landschapsbeheertypen van toepassing. Daarbinnen zijn weer beheerpakketten onderscheiden.
  

Voor de Natura 2000-gebieden is de indeling in beheertypen te grof. De verantwoording van Nederland over de instandhouding van soorten aan de Europese Commissie gebeurt op het niveau van habitattypen die te aggregeren zijn tot het niveau van beheertypen.

Natuurbeheerplannen provincies

Het natuurbeheerplan is een instrument waarmee tot op gebiedsniveau uitwerking wordt gegeven aan de provinciale natuurdoelen. Centraal in het natuurbeheerplan staat de begrenzing van de beheertypen uit de Index Natuur & Landschap. Per gebied wordt concreet aangegeven welk beheertype voor subsidie in aanmerking komt en welke voorwaarden daarbij gelden. In het Subsidiestelsel Natuur en Landschap (SNL) kan alleen voor de beheertypen opgenomen in het natuurbeheerplan subsidie worden verstrekt.

Het natuurbeheerplan bestaat uit een beheertypenkaart (in de indicator opgenomen) en een ambitiekaart. Op de beheertypenkaart staat de actuele natuursituatie voor het natuurbeheer en locaties met subsidiemogelijkheden voor het agrarisch natuurbeheer. Op de ambitiekaart staat de ambitie van de provincies voor de natuur. Omdat niet alle provincies in 2014 klaar zijn met het proces om het huidige (agrarische) beheer en de ambitie vast te stellen, is de ambitiekaart niet in de indicator opgenomen.

De ambitiekaart moet aangeven welke type over ongeveer tien jaar gerealiseerd kan zijn. Verschillen tussen de beheertypenkaart en de ambitiekaart kunnen laten zien waar de kwaliteit van de bestaande natuur verbeterd kan worden of waar nog nieuwe natuur gerealiseerd moet worden. In die gebieden kan men in aanmerking komen voor de subsidie Kwaliteitsimpuls natuur en landschap (SKNL) of voor inrichtingssubsidie. De kaarten kunnen niet zonder de informatie uit de natuurbeheerplannen worden gebruikt.

Monitoring natuurkwaliteit

De Index NL is niet alleen een instrument voor de sturing op doelen en de financiering van het natuur- en landschapsbeheer, maar ook voor de monitoring van de natuurkwaliteit. Bij de uitwerking van de kwaliteitsniveaus voor de beheertypen zijn de volgende parameters van belang: flora en fauna, structuur, abiotiek en ruimtelijke condities. Grootschalige dynamische natuur wordt bovendien beoordeeld op het voorkomen van landschapsvormende processen en op sleutelsoorten die bij een dergelijk landschap horen, zoals de bever en het wild zwijn. Vervolgens is voor elke parameter voor elk beheertype afgesproken hoe de kwaliteit bepaald kan worden: hoeveel en welke soorten dienen dan aanwezig te zijn, om welke waterstanden gaat het, welke structuurelementen zijn van belang etc. Deze criteria vormen de afbakening van de kwaliteitsklassen 'goed, 'matig' en 'slecht'. Om de (veranderingen in) kwaliteit te bepalen, is een basismonitoring opgezet. De basismonitoring bestaat uit de vegetatiekarteringen, inventarisaties van drie soortengroepen (voornamelijk vogels, planten en vlinders) en metingen van milieucondities (verdroging, vermesting, verzuring en ruimtelijke condities) en structuurkenmerken van de terreinen.