UV-straling in Nederland, 1980-2002
U bekijkt op dit moment een archiefversie van deze indicator. De actuele indicatorversie met recentere gegevens kunt u via deze link bekijken.
De UV-straling in Nederland lag de afgelopen twee decennia boven het niveau van 1980. In 2002 was de UV-jaardosis ruim 7% hoger dan in 1980. Deze toename is niet meer zo sterk als in het midden van de jaren negentig.
UV-straling in Nederland toegenomen
Sinds 1980 is de UV-straling in Nederland gestaag toegenomen. In 2002 was de UV-jaardosis ruim 7% hoger dan in 1980. De belangrijkste oorzaak is het dunner worden van de ozonlaag, als gevolg van de uitstoot van CFK's. De hier weergegeven UV-jaardosis is gecorrigeerd voor jaar tot jaar fluctuaties in de bewolking en geeft dan ook direct inzicht in de door ozonaantasting veroorzaakte verschillen.
In de periode 1992-1997 was de UV-jaardosis 10-14% hoger dan in het begin van de jaren tachtig. Deze extra hoge waarden zijn waarschijnlijk veroorzaakt doordat het ozonafbrekend vermogen van de in de stratosfeer aanwezige CFK's sterk toenam door de aanwezigheid van vulkanische aërosolen in die periode. Die vulkanische aërosolen kwamen in de stratosfeer door de uitbarsting van de Pinatubo-vulkaan in 1991. Ook na 1997 blijft de hoeveelheid UV verhoogd, hoewel de toename minder sterk is.
Effecten van de toename van de UV-belasting
Een toename van de UV-straling veroorzaakt tal van schadelijke effecten voor gezondheid en milieu, waaronder extra gevallen van huidkanker. Op termijn kan jaarlijks het aantal personen met huidkanker in Nederland met bijna 2000 toenemen ten opzichte van 1980.
Beleid bescherming van de ozonlaag
Het internationale beleid heeft tot doel het beperken of stopzetting van de productie en het gebruik van stoffen die de ozonlaag aantasten. Dit doel is in 1987 vastgelegd in het Montreal Protocol (UNEP, 1987-2000). De landen die het protocol hebben ondertekend, mogen vanaf 1996 geen chloorfluorkoolwaterstoffen (CFK's) meer gebruiken. Voor ontwikkelingslanden geldt deze verplichting vanaf 2010. Onder invloed van het Protocol is de productie en het gebruik van ozonlaagaantastende stoffen de afgelopen tien jaar wereldwijd sterk gedaald. De genomen maatregelen moeten er toe leiden dat de ozonlaag zich gaat herstellen (dikker wordt) en terugkeert naar een situatie lijkend op 1980.
Toelichting bij de grafiek
De blauwe lijn in de grafiek geeft inzicht in de verandering van de jaarsom in Nederland. Omdat jaarlijkse fluctuaties in de ozonlaag een groot effect hebben op de jaarlijkse stralingsdosis is de UV-straling ook gemiddeld over driejaarlijkse perioden. Dit is de rode lijn in de grafiek. Het gemiddelde voor 1979-1981 is daarbij toegekend aan 1980 en het meest recente gemiddelde voor de periode 2000-2002 aan 2001. De UV-jaarsom is berekend op basis van satellietmetingen en ozonmetingen van grondstations. Van de UV-straling die het aardoppervlak bereikt, draagt niet elke golflengte even sterk bij aan het ontstaan van huidkanker. Voor dit verschil in effectiviteit kan worden gecorrigeerd met behulp van een actiespectrum, bijvoorbeeld dat voor huidkanker (De Gruijl and Van der Leun, 1994). De zo berekende dosis wordt de 'effectieve' UV-straling genoemd. De UV-jaarsom in de figuur betreft deze effectieve UV-jaarsom. Daarbij zijn toevallige fluctuaties in de bewolking niet meegenomen.
Vergelijking UV-metingen met UV-berekeningen
De UV-metingen op grondniveau over de afgelopen negen jaar zijn, na correctie voor bewolkingsfluctuaties, goed in overeenstemming met de uit ozonmetingen berekende instraling. Ook voor het jaar 2002 is dit het geval.
Bronnen
- Den Outer, P.N. (2003). Modelberekening met UVtrans voor Milieucompendium 2003. RIVM, 2003.
- De Gruijl, F.R. and J.C. van der Leun (1994). Estimate of the wavelength dependency of ultraviolet carcinogenesis in humans and its relevance to the risk assessment of a stratospheric ozone depletion. Health Physics 67, 319-325.
- UNEP (1987 - 2000). The Montreal Protocol on substances that deplete the ozonelayer (met amendementen)
Relevante informatie
- Allaart, M., Ozonmetingen. KNMI, de Bilt, Nederland.
- De Backer., H. Ozonmetingen. KMI, Ukkel, België.
- Den Outer P.N., H. Slaper, J. Matthijsen, H.A.J.M. Reinen and R. Tax, (2000). Variability of ground-level ultraviolet: model and measurement. Radiat. Prot. Dosim. 91, 105.
- NASA. TOMS-satelliet ozonmetingen.
- Slaper, H., G.J.M. Velders, J.S. Daniel, F.R. de Gruijl and J.C. van der Leun (1996). Estimates of ozone depletion and skin cancer incidence to examine the Vienna Convention achievements. Nature 384, 256-258.
- Slaper, H., den Outer, P.N., H.A.J.M. Reinen en R. Tax (1998). De UV-belasting in Nederland in relatie tot veranderingen in de ozonlaagdikte: de ontwikkelingen tot en met 1997. RIVM briefrapport dd. 24 juli, Bilthoven.
- Informatie over het ozonlaagbeleid van Nederland staat op de website van het Ministerie van VROM.
- Informatie over de actuele en toekomstige ontwikkelingen voor de ozonlaag zijn te vinden in de Milieubalans 2003 en de Milieuverkenning 2000-2030.
- UNEP: Veel gestelde vragen over de ozonlaag en gerelateerde milieueffecten.
- Kelfkens, G., A. Bregman, F.R. de Gruijl, J.C. van der Leun, A. Piquet, T. van Oijen, W.W.C. Gieskes, H. van Loveren, G.J.M. Velders, P. Martens and H. Slaper (2002). Ozone layer - climate change interactions: Influence on UV levels and UV related effects. ISBN 90 5851 079 4, Dutch National Research Programme on Global Air Pollution and climate change, Report 410 200 112.
- Informatie over ozonmetingen in Nederland en België vindt u bij het KNMI en het KMI.
- Meer informatie over metingen van UV-straling is te vinden op de websites van de WMO (World Ozone and Ultraviolet Radiation Data Centre, UV radiation page), en het Europese EDUCE en SUVDAMA project en bij NASA/TOMS.
- Metingen van ozonlaagaantastende stoffen: NOAA/CMDL/HATS
- Informatie over het Montreal protocol vindt u op de website van het 'ozon-secretariaat' van de VN.
- EPA (Environmental Protection Agency): Informatie over wetenschap en de aantasting van de ozonlaag, het ozonbeleid en alternatieven voor stoffen de ozonlaag aantasten.
- ETC/ACC (European Topic Center on Air and Climate Change).
Technische toelichting
- Naam van het gegeven
- -
- Omschrijving
- -
- Verantwoordelijk instituut
- -
- Berekeningswijze
- -
- Basistabel
- -
- Geografische verdeling
- -
- Verschijningsfrequentie
- -
- Betrouwbaarheidscodering
- -
Archief van deze indicator
Bekijk meer Bekijk minder
Referentie van deze webpagina
CLO (2003). UV-straling in Nederland, 1980-2002 (indicator 0220, versie 04, ), www.clo.nl. Centraal Bureau voor de Statistiek (CBS), Den Haag; PBL Planbureau voor de Leefomgeving, Den Haag; RIVM Rijksinstituut voor Volksgezondheid en Milieu, Bilthoven; en Wageningen University and Research, Wageningen.
