Circular Material Use Rate (CMUR), 2014-2022

Aandeel secundaire materiaalinzet in Nederland

Secundaire materialen zijn materialen uit rest- of afvalstromen die opnieuw in de economie worden ingezet, zoals gerecycled materiaal of voedselresten die als veevoeder worden ingezet. In 2022 bedroeg het aandeel secundaire materialen ten opzichte van de totale materiaalinzet in de Nederlandse economie 13 procent. De totale materiaalinzet in de Nederlandse economie omvat de binnenlandse winning van grondstoffen (zoals het oogsten van gewassen en de winning van aardgas), de invoer van materialen uit het buitenland en de inzet van secundaire materiaal. Het aandeel secundaire materialen binnen deze totale materiaalinzet wordt aangeduid als de circular material use rate (CMUR). 

Aandeel secundaire materiaalinzet naar materiaalcategorie

Het aandeel secundaire materialen verschilt sterk tussen de verschillende materiaalcategorieën. De CMUR van mineralen (niet metaal) was in 2022 meer dan 32 procent, terwijl de CMUR van fossiele energiedragers minder dan 1 procent bedroeg. De hoge CMUR voor mineralen komt doordat bouwmaterialen vaak hergebruikt kunnen worden, al dan niet als laagwaardige toepassing zoals als ophoogmateriaal onder wegen. De lage CMUR voor fossiele energiedragers heeft ermee te maken dat het grootste deel, zoals kolen en aardolie, worden verbrand voor energieopwekking en daardoor niet opnieuw inzetbaar zijn. Alleen het deel dat niet voor energieopwekking wordt gebruikt, zoals aardolie voor het maken van plastic, kan mogelijk worden hergebruikt. 

Ontwikkeling aandeel secundaire materiaalinzet door de tijd

Tussen 2014 en 2022 is het aandeel secundaire materiaalinzet weinig gestegen, namelijk van 12,6 naar 13 procent. In deze periode daalde zowel de inzet van primaire grondstoffen als de inzet van secundaire materialen licht. Wel was er een kleine verschuiving tussen de verschillende materiaalcategorieën: de CMUR voor biomassa is gedaald, terwijl die voor mineralen (niet metaal) juist is gestegen. Voor metalen en fossiele energiedragers bleef de CMUR vrijwel onveranderd.

Internationale vergelijking CMUR

Het CBS gebruikt voor het berekenen van de CMUR gedetailleerde databronnen die in andere EU-landen niet beschikbaar zijn, waardoor de uitkomsten niet direct te vergelijken zijn met die van andere landen. Eurostat hanteert een eenvoudigere alternatieve berekening met een andere afbakening die voor alle EU-landen vergelijkbare resultaten oplevert. De resultaten voor Nederland wijken daardoor af van de CBS-berekening. Voor meer uitleg over de verschillen in methoden (PBL, CBS, Circle Economy, 2020).  

Op basis van de Eurostat-berekening heeft Nederland met een CMUR van 27,5 procent het hoogste aandeel secundaire materiaalinzet in de economie van alle EU-landen in 2022, gevolgd door België met 22 procent. De verschillen tussen landen zijn groot, zo heeft Finland een CMUR van minder dan 1 procent. Sinds 2010 is de Nederlandse CMUR gestegen van 25,5 naar 27,5 procent in 2022, met een piek van 29 procent in 2016. Ook de CMUR van de EU-27 als geheel is in dezelfde periode gestegen, van 10,7 naar 11,5 procent in 2022.

Relevantie en aandachtspunten

De circular material use rate geeft een indicatie van de circulariteit van de economie. Een hogere CMUR betekent dat er minder primaire grondstoffen worden ingezet of dat er meer secundaire materialen worden ingezet. Het stimuleren van het hergebruik van materialen en het terugdringen van de inzet van primaire grondstoffen zijn aandachtspunten binnen het Rijksbrede programma ‘Nederland circulair in 2050’ (I&W, 2016). Echter, de indicator op zichzelf kan een vertekend beeld geven en kan het best in samenhang met andere indicatoren worden bekeken, zoals de totale materiaalinzet en de recycling rate. Het kan bijvoorbeeld zijn dat er meer afval geproduceerd wordt waardoor er ook meer afval gerecycled kan worden en opnieuw als secundaire materiaal kan worden ingezet. Dit leidt tot een hogere circular material use rate terwijl de onderliggende oorzaak, namelijk een stijging van de afvalproductie, niet bijdraagt aan een meer circulaire economie.

Daarnaast is het goed om te beseffen dat de CMUR nooit 100 procent zal worden, omdat een groot deel van de inzet van biomassa als voedsel dient. Daarnaast worden er vooralsnog fossiele brandstoffen ingezet voor energieopwekking, waardoor het volledige hergebruik van materialen onmogelijk is. 

Er zijn meerdere methoden mogelijk voor het bepalen van de CMUR en ook de afbakening van secundaire materialen is erg bepalend voor de uitkomst van de CMUR. In een aparte notitie van PBL, CBS en Circle Economy worden deze verschillende methoden uiteengezet en wordt de gehanteerde afbakening toegelicht (PBL, CBS, Circle Economy, 2020).