UV-straling in Nederland, 1980-2022
De hoeveelheid UV-straling is in Nederland in de afgelopen decennia toegenomen. Na de jaren negentig is de beschermende werking door ozon wel weer versterkt.
Invloed ozon
De hoeveelheid ultraviolette straling (UV) afkomstig van de zon wordt gemeten op het leefniveau. Deze is voornamelijk afhankelijk van twee atmosferische factoren: de dikte van de ozonlaag en de aanwezigheid van bewolking. Om de invloed van de ozonlaag te kunnen bestuderen, zijn in figuur 'UV-straling' UV-jaartotalen geconstrueerd die aannemen dat de hemel het hele jaar onbewolkt was (blauw). De stijging in UV vanaf de jaren '80 is een direct gevolg van een dunnere ozonlaag, door de aanwezigheid van chloorfluorkoolwaterstoffen (CFK's) die de ozonlaag aantasten.
Van 1992-1997 was de hoeveelheid UV tijdelijk nog hoger, waarschijnlijk door de uitbarsting van de Pinatubo (1991). Dit bracht vulkanische aerosolen in de stratosfeer, die het ozonafbrekende vermogen van de CFK's versterkten. Sindsdien neemt de hoeveelheid UV (onder deze wolkeloze aanname) af.
Beleid bescherming van de ozonlaag
Het internationale beleid heeft tot doel om de productie en het gebruik van stoffen die de ozonlaag aantasten, te beperken of stop te zetten. Dit doel is in 1987 vastgelegd in het Montreal Protocol. Onder invloed van het Montreal Protocol is de productie en het gebruik van ozonlaagaantastende stoffen de afgelopen jaren wereldwijd sterk gedaald.
Invloed bewolking
De hoeveelheid UV op leefniveau is niet alleen afhankelijk van ozon, maar ook van bewolking. De waarden met bewolking (groen in figuur 'UV-straling') zijn circa 34% lager dan de hoeveelheid UV zonder bewolking (blauw in figuur 'UV-straling'). Het verschil is een indicatie voor de beschermende werking van bewolking. Deze is afgenomen van 36% in de jaren '80 tot 31% in de afgelopen 10 jaar (zie figuur 'Beschermende werking bewolking). Dat de afgelopen jaren bovengemiddeld zonnig waren, wordt bevestigd door waarnemingen van het KNMI. Klimaatverandering kan in de toekomst leiden tot verdere veranderingen in bewolkingspatronen, en daarmee de hoeveelheid UV.
Effecten van de toename van de UV-belasting
De toename van UV-straling heeft schadelijke effecten voor gezondheid en milieu, waaronder extra gevallen van huidkanker. Deze UV-belasting zal de komende decennia afhangen van de voortgaande klimaatverandering, zoals veranderingen in bewolkingspatronen of een vertraging van het herstel van de ozonlaag (Kelfkens et al, 2002).
Bronnen
- De Gruijl, Van der Leun JC. Estimate of the wavelength dependency of ultraviolet carcinogenesis in humans and its relevance to the risk assessment of a stratospheric ozone depletion. Health Phys. 1994 Oct;67(4):319-25. doi: 10.1097/00004032-199410000-00001. PMID: 8083043.
- Den Outer, P. & Slaper, Harry & Tax, R.. (2005). UV radiation in the Netherlands: Assessing long-term variability and trends in relation to ozone and clouds. Journal of Geophysical Research (Atmospheres). 110. 2203-. 10.1029/2004JD004824. .
- Kelfkens, G., A. Bregman, F.R. de Gruijl, J.C. van der Leun, A. Piquet, T. van Oijen, W.W.C. Gieskes, H. van Loveren, G.J.M. Velders, P. Martens and H. Slaper (2002). Ozone layer - climate change interactions: Influence on UV levels and UV related effects. ISBN 90 5851 079 4, Dutch National Research Programme on Global Air Pollution and climate change, Report 410 200 112.
- Zempila, M.M., Van Geffen, J.H.G.M., Taylor, M., Fountoulakis, I., Koukouli, M.E., Van Weele, M., Van der A, R.J., Bais, A., Meleti, C. and Balis, D. (2017). TEMIS UV product validation using NILU-UV ground-based measurements in Thessaloniki, Greece. Atmos. Chem. Phys. 17, 7157-7174.
Technische toelichting
- Naam van het gegeven
- UV-straling in Nederland
- Omschrijving
- Metingen en modelwaarden van de jaarlijkse hoeveelheid UV-straling.
- Verantwoordelijk instituut
- Rijksinstituut voor Volksgezondheid en Milieu (RIVM)
- Berekeningswijze
- De metingen worden uitgevoerd met een spectrofotometer, en gewogen met een actiespectrum voor niet-melanoom-huidkanker. De modelwaarden zijn berekend door het "Tropospheric Ultraviolet and Visible (TUV) Radiation Model" toe te passen op lokale omstandigheden.
- Basistabel
- -
- Geografische verdeling
- Centraal meetpunt in Bilthoven.
- Andere variabelen
- Metingen gewogen met een andere actiespectra (zoals erytheem), momentane metingen (zonkracht).
- Verschijningsfrequentie
- Eenmaal per jaar, in maart-mei.
- Achtergrondliteratuur
- https://www.rivm.nl/zonkracht
- Betrouwbaarheidscodering
- Schatting gebaseerd op een groot aantal (zeer accurate) metingen, waarbij representa-tiviteit van de gegevens vrijwel volledig is.
Archief van deze indicator
Bekijk meer Bekijk minder
Referentie van deze webpagina
CLO (2023). UV-straling in Nederland, 1980-2022 (indicator 0220, versie 10, ), www.clo.nl. Centraal Bureau voor de Statistiek (CBS), Den Haag; PBL Planbureau voor de Leefomgeving, Den Haag; RIVM Rijksinstituut voor Volksgezondheid en Milieu, Bilthoven; en Wageningen University and Research, Wageningen.
