Aanbod, gebruik en reistijdverlies hoofdwegennet, 2000-2023

Lengte en capaciteit rijkswegennet toegenomen

Tussen 2000 en 2023 is het rijkswegennet met 698 kilometer weglengte uitgebreid, een toename van 14 procent. De uitbreiding bestond onder andere uit de openstelling van een deel van de A50 tussen Nistelrode en knooppunt Paalgraven, de ombouw van de randweg om Eindhoven, de doortrekking van de A37 van Hoogeveen naar Emmen, de openstelling van de A4 en de aanpassingen aan diverse N-wegen die in beheer zijn van het Rijk.
Op een aantal locaties in het rijkswegennet zijn extra rijstroken en spitsstroken opengesteld. Daardoor nam de capaciteit van het rijkswegennet, gemeten in rijstrookkilometers, tussen 2000 en 2022 met 20 procent toe.

Ontwikkeling van verkeersomvang en het reistijdverlies

De verkeersomvang nam tussen 2010 en 2019 toe met zo’n 16 procent. In dezelfde periode zien we ook een lichte stijging van het aantal door autobestuurders gereden kilometers. De ontwikkeling is minder beïnvloed door de economische crisis, al is in de crisisperiode wel een stabilisatie waarneembaar.
Het totale reistijdverlies nam in de periode 2010-2019 met bijna 8 procent toe. Na een daling in de periode 2010-2013 nam de congestie na 2013 weer toe. De tijdelijke daling had deels te maken met de economische crisis, waardoor er met name minder vrachtverkeer op de weg was. Een andere oorzaak van de daling was dat het wegennet in deze periode fors is uitgebreid met extra rijstroken (vooral in de Randstad), waardoor de wegcapaciteit toenam. In de periode 2010-2019 nam het reistijdverlies per kilometer af met 8 procent. Ten opzichte van 2018 is in 2019 wél een toename zichtbaar, namelijk van 5 procent. 

Als gevolg van de COVID-19 pandemie veranderde het wegbeeld in 2020 aanzienlijk. De verkeersprestatie op het hoofdwegennet nam in 2020 af met 16,3 procent ten opzichte van 2019. 
Het reistijdverlies op het hoofdwegennet nam in 2020 met maar liefst 61% af ten opzichte van 2019. In de jaren ervoor nam het reistijdverlies jaarlijks juist toe. Dat de afname van het reistijdverlies veel sterker was dan de afname van de verkeerprestatie, heeft te maken met de verhouding tussen intensiteit en capaciteit (de I/C-verhouding): als de intensiteit (beperkt) daalt, overstijgt de vraag minder vaak de capaciteit van een wegvak, waardoor de doorstroming verbetert en files voor een groot deel uitblijven. 

Sinds 2021 is weer sprake van een toename van de verkeersprestatie en het reistijdverlies. In 2021 nam verkeersprestatie en het reistijdverlies ten opzichte van 2020 met respectievelijk 4 en 15 procent toe. In 2023 ligt de verkeersprestatie op het hoofdwegennet 9 procent hoger dan in 2021 en het reistijdverlies 92 procent. Ten opzichte van 2022 gaat het om een toename van respectievelijk 3 en 25 procent. De verkeersprestatie en het reistijdverlies liggen in 2023 nog wel respectievelijk 5 en 13 procent lager dan in 2019.