Gemiddeld kindertal per vrouw, 2000-2011

Opnieuw uitstel van het krijgen van kinderen, maar nu vanwege de crisis

In 2011 zijn er 180 duizend kinderen geboren, dat is aanzienlijk lager dan in het jaar 2000, waarin er 207 duizend kinderen werden geboren. Het ziet ernaar uit dat die daling ook in 2012 nog doorzet. Deze daling hangt ook samen met het aantal vrouwen in de vruchtbare leeftijdsfase: het aantal vrouwen van 25 tot 40 jaar, daalde tussen 2000 en 2011 van 1,78 naar 1,54 miljoen. Per vrouw werden er dus wel iets meer kinderen geboren: het gemiddeld kindertal per vrouw steeg van 1,72 naar 1,76.
De gemiddelde leeftijd van de moeder bij de geboorte van het eerste kind is sinds de jaren 70 ook aanzienlijk gestegen, van ongeveer 24 naar ruim 29 jaar. Dit 'uitstelgedrag' leidde er toe dat zowel het jaarlijkse aantal geborenen daalde en ook het totale kindertal. Aan dat toenemende uitstelgedrag lijkt nu een einde te zijn gekomen, want de leeftijd van de moeder bij geboorte van het eerste kind stijgt de laatste jaren nauwelijks meer. Het stijgende kindertal wijst op een nieuwe fase van inhaal van eerder uitgestelde kinderen. Daarnaast is er een verband tussen de conjunctuur en het krijgen van kinderen (De Beer, 2012). In tijden van (economische) crisis neemt de onzekerheid toe en dat vertaalt zich in uitstel van de kinderwens. Uiteraard is dat op zijn vroegst pas negen maanden later waar te nemen in de geboortecijfers. Waarschijnlijk hangt de huidige daling van het aantal kinderen - zowel het absolute aantal geborenen als het gemiddeld kindertal - ook samen met de crisis die in 2008 inzette.

Aanzienlijke regionale variatie

Er blijkt grote regionale variatie te bestaan in het gemiddeld kindertal per vrouw. Deels heeft dat te maken met verschillen in de leeftijdsopbouw in de verschillende regio's. In regio's met relatief veel jonge gezinnen (provincie Flevoland) worden meer kinderen geboren dan in sterk vergrijsde regio's (provincie Limburg).
Het gemiddeld kindertal lag de laatste tien jaren hoger dan daarvoor. Vooral de rurale delen van de provincies Friesland, Drenthe, Overijssel en Gelderland, maar ook bijvoorbeeld de Kop van Noord-Holland, en vooral Flevoland kennen juist veel hogere cijfers. In het noorden van het land is het kindertal relatief sterk gestegen. De sterker verstedelijkte gebieden (zoals bijvoorbeeld de gemeente Groningen en directe omgeving, Arnhem/Nijmegen, Utrecht, Amsterdam, Den Haag, Rotterdam) hebben relatief lage vruchtbaarheidscijfers.
De verschillen in het kindertal binnen de afgelopen tien jaar zijn minimaal. Flevoland lijkt over zijn hoogtepunt heen te zijn. Urk, Staphorst en Graafstroom kennen de grootste gezinnen met gemiddeld 2,8 kinderen per huishouden. Vaals, Wageningen en Maastricht hebben de kleinste met gemiddeld 1,2 kinderen per huishouden.

Kindertal niet-westers allochtone vrouwen daalt snel

Hoewel de geboorteaantallen maar weinig zijn veranderd, hebben zich wel grote veranderingen voorgedaan in het vruchtbaarheidspatroon van de niet-westers allochtone vrouwen. De niet-westers allochtone vrouwen hadden tot voor kort duidelijk meer kinderen dan de autochtone vrouwen. Vooral bij vrouwen op jongere leeftijden is er een sterke daling geweest in het kindertal, met name onder de niet-westerse vrouwen van de tweede generatie. In het algemeen lijken hun geboortecijfers nu meer op die van autochtone vrouwen dan op die van hun moeders.
Onder de grootste niet-westerse herkomstgroepen zijn vooral de geboortecijfers van Marokkaanse en Turkse vrouwen fors gedaald. Ook bij hen was dit vooral het geval bij vrouwen tussen de 20 en 25 jaar van de tweede generatie. Zo daalde tussen 2000 en 2010 het aantal geboorten per duizend vrouwen tussen de 20 en 25 jaar onder de Marokkanen van 124 naar 57, en onder de Turken van 129 naar 46. Bij autochtone vrouwen was er juist een lichte stijging van 25 naar 28.

Relatief veel tienermoeders met een Caribische achtergrond

Tienermoeders zijn in Nederland relatief zeldzaam. In 2010 kregen 4 van de duizend meisjes jonger dan 20 jaar een kind. In de VS is het geboortecijfer van tieners ongeveer acht keer zo hoog als in ons land. Binnen Europa telt alleen Zwitserland naar verhouding minder tienermoeders. Er zijn wel grote verschillen tussen de verschillende herkomstgroepen in ons land. Vooral meisjes met een Caribische achtergrond worden relatief vaak tienermoeder. In 2010 kregen 28 per duizend Antilliaanse meisjes van 15 tot 20 jaar een kind. Dit cijfer is ongeveer tien keer zo hoog als dat voor autochtone meisjes.