Noordse woelmuis

Kwetsbare soort

De noordse woelmuis komt voor in Noord- en Centraal-Europa. De in Nederland levende noordse woelmuizen zijn geïsoleerd van de rest en vormen een aparte ondersoort. Hiermee neemt de noordse woelmuis een bijzondere plaats in in de zoogdierfauna van Nederland. De noordse woelmuis is de enige endemische zoogdiersoort van ons land.
De noordse woelmuis leeft in moerassige gebieden en drassige graslanden. Ook in drogere biotopen zoals wegbermen en dijktaluds kan de soort voorkomen, maar ondervindt dan veel concurrentie van andere woelmuissoorten. De solitaire leefwijze van de noordse woelmuis is hier debet aan.

Geïsoleerde populatie

Binnen Nederland komt de noordse woelmuis voor in vijf regio's: Texel, Friesland, Noord-Holland Midden, Zuidhollands plassengebied en het Deltagebied. Deze regio's verschillen in landschappelijke kenmerken, waterhuishouding en bodem. Hierdoor zijn de condities voor de noordse woelmuis verschillend. Tussen de populaties in de verschillende regio's bestaan genetische verschillen.
Binnen de vijf regio's worden 45 netwerkpopulaties onderscheiden waarvan maar liefst 40% geïsoleerd ligt. Veelal betreft het kleine populaties die zich bevinden in één of enkele kleine gebiedjes met een gering oppervlak. In de regio's Texel, Noord-Holland en Deltagebied neemt de populatiegrootte af. In Friesland en Zuid-Holland lijkt er sprake te zijn van een lichte toename, maar zeer waarschijnlijk komt dit door een veranderde methode in het monitoren en niet door een groei in de populatie.

Locaal uitsterven

Door de isolatie is de soort kwetsbaar en is kans op locaal uitsterven groot. Voorbeelden van plaatsen waar de noordse woelmuis is verdwenen zijn Lindevallei (1951), Schokland (1952), De Wieden (1971), Reeuwijkse plassen (1981) en Botshol (vóór 2000). De regio's Noord-Holland en Utrechts-Hollands plassengebied waren tot in de jaren zeventig met elkaar verbonden. De gebieden zijn van elkaar geïsoleerd geraakt doordat lokaal het habitat ongeschikt werd voor de noordse woelmuis.

Bedreigingen

De grootste bedreigingen voor de noordse woelmuis zijn het verlies van biotoop, verstoring door recreatie en concurrentie. Verlies van biotoop treedt op in de intensieve landbouw, door industrievestiging en door het verdwijnen van moerasgebiedjes. Begrazen en jaarlijks maaien hebben een zeer negatief effect op het voortbestaan van de noordse woelmuis. Belangrijke biotische bedreigingen zijn de veldmuis en de aardmuis. Maatregelen die deze soorten bevorderen, zijn slecht voor de noordse woelmuis. Hierbij moet worden gedacht aan het opheffen van isolatie van gebieden waar de noordse woelmuis voorkomt en ingrepen die leiden tot het droger worden van een gebied.

Status

De noordse woelmuis (Microtus oeconomus arenicola) wordt in de Habitatrichtlijn aangeduid als prioritaire soort. Op Europees niveau is de ondersoort arenicola gekwalificeerd als Critically Endangered (CR A2e); (IUCN Red List versie 3.1, 2001). De soort staat geclassificeerd als Kwetsbaar op de Rode Lijst Zoogdieren.