Gezondheidseffecten door milieufactoren in Nederland

Omvang gezondheidsverlies door milieufactoren

Volgens recente schattingen kan ongeveer 2 tot 7% van de totale ziektelast in Nederland aan het fysieke milieu worden toegeschreven (Knol et al, 2005). Deze schatting is gebaseerd op het milieugerelateerde gezondheidsverlies dat wordt veroorzaakt door luchtverontreiniging (fijn stof, ozon), UV-straling, geluid, en een ongezond binnenmilieu. Dit zijn de milieufactoren die het sterkst bijdragen aan de ziektelast in Nederland.De lange lijst van mogelijk schadelijke milieufactoren uit Zorgen voor morgen (RIVM, 1988) is flink ingekort. Dit komt enerzijds door het voortschrijdend inzicht in de onschadelijkheid van bepaalde milieufactoren, en anderzijds doordat de niveaus van blootstelling door succesvol milieubeleid aanzienlijk zijn gereduceerd. Ondanks deze successen blijven er milieufactoren aanwezig die gezondheidsschade veroorzaken.

• Overzicht milieugerelateerde gezondheidsrisico's

Ongerustheid over gezondheidseffecten door milieufactoren

De samenleving stelt de laatste jaren in toenemende mate vragen over milieufactoren, die een bedreiging voor de volksgezondheid zouden kunnen betekenen, maar waarover nog onvoldoende bekend is. Denk aan zendmasten, gsm's, exogene oestrogenen (hormoonontregelende stoffen) en genetisch gemodificeerde organismen. Het kabinet neemt deze ongerustheid serieus en stimuleert onderzoek naar de effecten van deze factoren op de gezondheid. Daarnaast is de overheid bezig met het verbeteren van de communicatie tussen overheid en burgers (zie ook onder 'Beleid', het actieprogramma Gezondheid en Milieu).

• meer informatie over hormoonontregelende stoffen zoals oestrogenen.

Beleid op het gebied van gezondheid en milieu

Het kabinet wil het beleid op het gebied van milieu en gezondheid versterken. Daartoe is in 2002 door de ministeries van VROM en VWS het Actieprogramma Gezondheid en Milieu gestart (VROM, 2002). Met het actieprogramma voldoet Nederland aan de afspraak die in WHO-verband is gemaakt om een National Environmental Health Action Plan (NEHAP) op te stellen. Het actieprogramma loopt door tot 2006 en richt zich uitdrukkelijk op die zaken die naast het reguliere beleid extra aandacht vragen. Het gaat hierbij om de volgende vier thema's:

• het binnenmilieu in gebouwen;
• de lokale leefomgeving;
• risicocommunicatie met burgers;
• algemene verbeteringen van milieu- en gezondheidsbeleid.

In de voortgangsrapportage, die in mei 2004 naar de Tweede Kamer is gestuurd, staat beschreven welke acties in gang zijn gezet, wat dit tot nu opgeleverd heeft, en welke vervolgacties gepland zijn (VROM, 2004). Voorbeelden van acties zijn:

• bepaling van advieswaarden voor het binnenmilieu (RIVM, 2004);
• ontwikkeling van het Beoordelingskader Gezondheid en Milieu, waarmee snel de aspecten rond een risicoprobleem in kaart kunnen worden gebracht (RIVM, 2004);
• versterking van de medisch milieukundige functie bij GGD'en.

VROM onderhoudt een website over het actieprogramma (zie dossier "Actieprogramma" (http://www.vrom.nl/pagina.html?id=11126 ))

Effecten van milieu op de volksgezondheid in historisch perspectief

De gezondheid in Nederland is in de laatste 150 jaar aanzienlijk verbeterd. Zo is de levensverwachting in deze periode meer dan verdubbeld: van ruim 35 tot ongeveer 77 jaar. Deze ontwikkeling wordt voor een belangrijk deel verklaard door een toegenomen kwaliteit van de milieuhygiënische infrastructuur zoals drinkwatervoorziening, riolering en afvalverwijdering en van de huisvesting (binnenmilieu). Daarnaast leveren factoren zoals de toegenomen welvaart, de verbeterde gezondheidszorg (vaccinatieplicht, technologie) en het steeds verder uitgewerkte stelsel van gezondheidsbescherming (milieu, voeding, arbeid) een belangrijke bijdrage. Op het gebied van levensverwachting is dus al veel bereikt. Daarom verschuift de aandacht nu van 'langer leven' naar 'kwaliteit van leven'. Hetzelfde geldt voor het domein van volksgezondheid en milieu (Gezondheidsraad, 1999).