Radioactieve stoffen: emissies door de procesindustrie, 1994-2003

Emissie van radioactieve stoffen naar lucht

Bij verwerking van ijzer- en fosfaaterts voor de productie van staal en elementair fosfor kunnen radioactieve stoffen vrijkomen. Het gebruik van hoge temperaturen tijdens dit proces leidt vooral tot emissie naar lucht van het vluchtige polonium (²¹⁰Po) en in mindere mate van lood (²¹⁰Pb). De emissies variëren van jaar tot jaar. Dit komt doordat zowel de omvang van de fosfor- en staalproductie als de samenstelling van ertsen wisselt. Bovendien treden veranderingen in het productieproces op. Zo is de loodemissie naar lucht van de staalproductie structureel afgenomen door optimalisatie van de rookgasreiniging.

Emissie van radioactieve stoffen naar water (niet in de figuur)

De emissie van radioactieve stoffen naar water is nagenoeg gestopt. In 1998 lag de emissie voor polonium, lood en radium nog rond de 350 GBq per jaar. Oorzaak is de sluiting van twee kunstmestbedrijven; de belangrijkste bronnen van deze emissies in Nederland.
Bij de productie van kunstmest uit fosfaaterts ontstaat fosforzuurgips als afvalproduct. Dit gips, dat polonium (²¹⁰Po), lood (²¹⁰Pb) en radium (²²⁶Ra) bevat wordt geloosd op het oppervlaktewater. Over de periode 1994-2000 loosden twee kunstmestbedrijven hun fosforzuurgips op de Nieuwe Waterweg. Einde 1999 staakte de eerste fosforzuurproducent de productie en begin 2000 volgde het tweede bedrijf.
Als gevolg van de sluiting van deze bedrijven zijn er vanaf 1999 geen meetgegevens meer beschikbaar.

Herkomst van radioactieve stoffen

Bij de verwerking van grote hoeveelheden minerale grondstoffen kunnen de van nature aanwezige radioactieve stoffen terechtkomen in het product, in de rest- en afvalstoffen of in emissies naar lucht en water. De aard en omvang van deze emissies hangen sterk af van de doorzet, de gebruikte grondstoffen en van de productieprocessen.

Beleid

In de jaren tachtig werd beleidsmatig onderkend, dat sommige bedrijven in de procesindustrie radioactieve stoffen naar lucht en/of water lozen. Sinds halverwege de jaren negentig is een aantal bedrijven vergunningsplichtig in het kader van de Kernenergiewet. In de vergunningen zijn lozingslimieten opgenomen, waaraan de bedrijven zich moeten houden. De jaarlijks geloosde hoeveelheden radioactieve stoffen worden gerapporteerd aan de rijksoverheid (zie Eleveld et al., 2002, 2004 en 2005 voor een overzicht).
Radioactiviteit in oppervlaktewater, 1980-2019
De voor de procesindustrie relevante wetgeving, zoals vastgelegd in het Besluit Stralingsbescherming (deel van de Kernenergiewet), is in 2004 aangepast met het uitgeven van de Regeling natuurlijke bronnen van ioniserende straling (MR-NABIS). Deze regeling betreft meldingen, vergunningen, vrijstellingen en toetsingscriteria met betrekking tot natuurlijke bronnen van ioniserende straling.

Dosis bevolking

De blootstelling van mensen aan straling door lozingen van radioactieve stoffen uit de procesindustrie is verhoudingsgewijs klein. Minder dan 1 promille van de gemiddelde jaarlijkse dosis komt voor rekening van deze tak van industrie (Eleveld, 2003).
Stralingsdosis per bron, 2008