Stralingsdosis per bron, 2008

Gevolgen voor de bevolking

De gemiddelde individuele jaardosis door ioniserende straling in Nederland in 2008 is door het RIVM geschat op ongeveer 2,4 mSv. Op het geheel van de Nederlandse bevolking leidt deze dosis, onder de aanname van een sterfterisico van circa 5% per Sv (ICRP 2007), per jaar tot ongeveer 2000 sterfgevallen door kanker. De dosis door medische onderzoeken is in de afgelopen jaren toegenomen in Nederland (RIVM, 2010).

Stralingsbelasting in Nederland relatief laag vergeleken met het buitenland

In veel landen is de medische stralingscomponent hoger, en in nagenoeg alle landen is de blootstelling aan radon hoger dan in Nederland. Voor meer informatie zie:

• RIVM. Aandeel per stralingsbron, Milieuportaal voor professionals

Natuurlijke bronnen van ioniserende straling

Van de straling waar mensen dagelijks aan blootstaan is een deel van natuurlijke oorsprong. De belangrijkste voorbeelden zijn kosmische straling, straling uit radioactieve stoffen in ons voedsel en straling uit de bodem.

Kosmische straling is straling afkomstig van bronnen buiten het zonnestelsel en de zon. De kosmische straling die het aardoppervlak bereikt is secundaire straling die ontstaat uit interacties van straling uit de ruimte met atomen in de atmosfeer.

Door inname (ingestie) van voedsel en drank komt radioactiviteit in ons lichaam terecht, vooral in de vorm van kalium-40, lood-210 en polonium-210. Daarnaast is ook de bodem een bron van straling. De resulterende dosis is vooral afkomstig van de inademing van vervalproducten van natuurlijk aanwezig radon en thoron en van externe straling van nucliden uit de uranium- en thoriumreeksen en kalium-40.

Invloed van menselijk handelen op de stralingsbelasting van natuurlijke bronnen

De blootstelling aan straling afkomstig van natuurlijke bronnen en processen wordt beïnvloed door de leefwijze van de mens. Door te vliegen bijvoorbeeld, waarbij de dosis door kosmische straling toeneemt, of door het verblijf binnenshuis.

De materialen waar woningen mee gebouwd zijn schermen de straling uit de ruimte en de bodem deels af, maar kunnen zelf ook weer een bron van straling zijn. Dit geldt vooral voor bouwmaterialen die zijn gemaakt van grondstoffen uit de bodem. Bouwmaterialen zoals baksteen en beton bevatten gammastralers uit de uranium- en thoriumreeksen en kalium-40. Uit deze bouwmaterialen ontsnappen bovendien de edelgassen radon en thoron.

Daarnaast staan mensen die het vliegtuig nemen tijdelijk bloot aan een hogere dosis kosmische straling dan op zeeniveau, omdat op grote hoogte minder kosmische straling door de atmosfeer wordt afgeschermd. Vooral vliegtuigbemanning en frequente vliegers lopen daardoor een extra stralingsdosis op. Voor de gehele bevolking is deze bijdrage gemiddeld minder dan 1% van de totale stralingsbelasting.

Kunstmatige bronnen van ioniserende straling

Een deel van de stralingsbelasting is afkomstig van kunstmatige bronnen. Soms worden mensen opzettelijk blootgesteld aan straling, zoals bij het maken van een röntgenfoto. Soms is straling echter een ongewenst bijproduct van bijvoorbeeld industriële activiteiten.

Onderzoeken in het ziekenhuis of bij de tandarts maken soms gebruik van straling. Bijvoorbeeld voor het maken van een röntgenfoto of een CT-scan. De dosis door dit soort medische handelingen vormt de grootste component in de totale stralingsbelasting, namelijk 34% van het totaal. De IMS-website van het RIVM (IMS 2010) informeert over aard en omvang van medische stralingstoepassingen in Nederland.

De overige kunstmatige bronnen dragen in totaal voor niet meer dan 1% bij aan de stralingsbelasting in Nederland. Deze component omvat bijvoorbeeld blootstelling aan straling door lozing van de industrie (zie ook het RIVM dossier Reguleerbare Stralingsbronnen: BRS 2010), straling uit gebruiksartikelen als rookmelders, en straling ten gevolge van fall-out van kernproeven en Tsjernobyl.